Avarya
Avarya, deniz ticaretinde gemiye ya da yüke gelen zarar. Bu zarardan gemi ve yük sahiplerine veya onların sigortacılarına düşen pay.
Hukukta özellikle "müşterek avarya" kavramı içinde kullanılır.
Müşterek avarya
[değiştir | kaynağı değiştir]Geminin fırtına gibi ani bir tehditle karşı karşıya kalması halinde, gemiden bazı yüklerin atılması gerekebilir. Bu durumda, atılan yük tüm gemiyi kurtaracağı için, yük sahipleri ve gemi sahibi, atılan yük kime ait olursa olsun, gemideki toplam kıymet içindeki paylarına göre sorumludur. Bu kişilerin nakliyat veya tekne sigortası olması halinde, onların yerine sigortacıları sorumlu olur.
Müşterek avarya kavramı, ani bir tehdit karşısında gemicilerin tereddüt etmeden hareket etmesini ve yapılan fedakârlığın adilâne biçimde bölüşülmesini sağlar.
Kavram, ilk olarak 1890'da York Antwerp Kuralları ile mevzuat halini almıştır. ABD şirketleri, kuralı 1949'da kabul etmiştir. Hukukçulara göre müşterek avaryanın üç unsuru vardır: 1. Ortak bir tehdit: Tekne, yük ve denizciler bu ortak tehditten etkilenmelidir. Tehdit yakın olmalı ve kaçınılmaz görünmelidir, öyle ki tek korunma yolu yükün bir kısmını feda etmek olmalıdır. 2. Tehdit edilen kıymetlerin bir kısmının, tehditten kaçınmak amacıyla istemli olarak atılması gereklidir. Böylece bütüne yönelen tehdit, bütünün bir kısmıyla sınırlandırılmış olmalıdır. 3. Bu girişim başarıya ulaşmış olmalıdır.
Hususi avarya
[değiştir | kaynağı değiştir]Müşterek avarya koşulları oluşmadan yapılan fedalar, sadece malın sahibi tarafından ödenir. Bu duruma hususi avarya adı verilir.
Nakliyat sigortası hasar incelemelerinde, avaryanın müşterek mi yoksa hususi mi olduğu önem taşır.
