Avey Manastırı
| Avey Manastırı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| Yerel ad | |||||||
| Etimoloji | "Avey" kelimesi "Ay evi" anlamına gelir. | ||||||
| Konum | Qazax Rayonu, Daş Salahlı Köyü | ||||||
| En Yakın Şehir | Qazax | ||||||
| Rakım | 922 m | ||||||
| Oluşum | Erken Hristiyanlık dönemi (V-VII. yüzyıllar) | ||||||
| İnşa nedeni | Dini ibadet ve dini merkez olarak inşa edilmiştir. | ||||||
| |||||||
Avey Manastırı veya Ay Tapınağı — Qazax ilçesinin Daş Salahlı köyü yakınlarında Avey dağı silsilesinin en yüksek zirvesinde yer alan Alban tapınak kompleksidir. Kompleks, Avey Dağı'nın zirvesinde, deniz seviyesinden 922 metre, dağ eteğinden ise 420 metre yüksekliktedir.[1] Yapı Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı tarafından ülke düzeyinde tarihsel ve mimari bir anıt olarak kaydedilmiştir.[2] Tapınak kompleksine iki kilise, sarnıç, kale duvarları ve birkaç yardımcı yapı dahildir. Kompleksin kuzey tarafından yer alan kilise, plan olarak dikdörtgen forma sahip olup, yarım daire şeklinde bir tonozla örtülmüştür. Güney tarafında yer alan kubbeli kilise dışarıdan dikdörtgen, içeriden ise haç planına sahiptir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Tapınak, erken Hristiyanlık dönemine (V-VII yüzyıllar) tarihlendirilmekle birlikte, mimari üslubuna göre esasen Roma ve Helenistik kültürün anıtlarını andırmaktadır. Böyle bir iddia vardır ki, tapınak Yunan mitolojisinde Ay tanrıçası Selene'ye ithaf edilerek inşa edilmiştir. Ünlü tarihçi Giyaseddin Qeybullayev'e göre, "Avey" kelimesi "Ay evi" anlamına gelir ki, bu da Selene'ye ithaf edilmesi teorisini güçlendirmektedir.
Bir başka görüşe göre, burası bir av sahasıydı. Tapınağın avlusunda mezarlar keşfedilmiştir. Mezar taşları, Albanlara özgü bir tarzda işlenmiştir. Taşlardan birinin üzerinde lotus çiçeği ve üstünde güneş simgesi tasvir edilmiştir.
Birçok Ermeni kaynağında buranın kutsal Sargis'in şerefine inşa edildiği iddia edilmiştir. Ancak halkın erişebileceği bir ibadet yerinin böyle bir kayalık alanın üstüne inşa edilmesi mantıklı değildir. Sovyet döneminde tapınağın iç duvarlarına Ermeni haçları ve eski Ermenice yazılmış metinlerin bulunduğu taşlar yapıştırılmıştır.
Mimari Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Tapınak kompleksine iki kilise, sarnıç, kale duvarları ve birkaç yardımcı yapı dahildir.[3] Kompleksin kuzey tarafından yer alan kilise, plan olarak dikdörtgen forma sahip olup, yarım daire şeklinde bir tonozla örtülmüştür.[3] İbadet salonu neredeyse kare şekline sahiptir, küçük bir apsisi olan altar ise plan olarak yarım daire şeklindedir.[4]
Güneyde yer alan kubbeli kilise 4.90x5.80 m ölçülerine sahip olup, dışarıdan dikdörtgen, içeriden ise haç planına sahiptir. Haçın kolları arasında en uzun olan doğu kolu yarım daire şeklinde, diğer üç kol ise dikdörtgen sonlara sahiptir. Planda oval bir kubbe (2.7x2x2 m) yarım daire şeklindeki tonozların oluşturduğu dikdörtgenin üzerinde durmaktadır.[3] Kilisenin iç plan kompozisyonu, haç planına sahip Qəbizdərə Kilisesi'ni andırmaktadır.[3] Dış mekan hacmi açısından ise kilise, kubbeli salon kiliselerine benzerlik göstermektedir.[3]
Her iki kilise, iki katlı bir yapı üzerinde inşa edilmiş olup, inşa özelliklerinden de belli olduğu üzere sırasıyla inşa edilmiştir.[3] Bunu gösteren başlıca faktörlerden biri doğu duvarındaki tuğla sıralarının farklı yüksekliklere sahip olmasıdır.[3]
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Анохин Г. И. Малый Кавказ. — М.: Физкультура и спорт, 1981. — 191 s.
От узловой вершины 1680 м по тропе на лесном водоразделе на северо-восток 4 км до высшей точки Мисхана (1538 м), 4 км до вершины 1424 м, 3 км на восток через лесную поляну, протянувшуюся поперек хребта, до вершины Эльяк (1361 м) на опушке леса, 5 км вдоль опушки леса до вершины Воскеван (1240 м), 9 км на северо-восток до конца леса. Далее только по травянистому водоразделу: на юго-восток 5 км до вершины Сурбсаркис («Святой Саркис» или Гаг, 924 м) с храмом на ней, на север 8 км до вершины Малачал (544 м) и 2 км до восточной окраины сел. Алибайрамлы, откуда на восток по дороге 7 км до пос. Юхарысалахлы, через который идет автострада Кировабад—Тбилиси. Общая протяженность маршрута от вершины 1680 м до пос. Юхарысалахлы 47 км.
- ^ "Dünya önemli taşınmaz tarih ve kültür anıtlarının listesi" (PDF). Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı. 2 Ağustos 2001. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
- ^ a b c d e f g Mamedova 2004, s. 98
- ^ Ahundov, D. A. (1986). Eski ve erken Ortaçağ Azerbaycan Mimarlığı. Bakı: Azerbaycan Devlet Yayıncılığı. s. 214.