Ayancık Çayı
| Ayancık Çayı | |
|---|---|
| Konum | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| İl(ler) | Sinop |
| İlçe(ler) | Ayancık |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Küre Dağları |
| Kaynak rakımı | 1862 m |
| Ağız | Karadeniz |
| Ağız rakımı | 0 m |
| Uzunluk | 90 km[1] |
| Havza alanı | 678,3 km² |
| Debi | 10,2 m3/sn[2] |
Ayancık Çayı, Sinop ili, Ayancık ilçesi sınırlarında bulunan, Küre Dağları zirvelerinden doğup, Karadeniz'e dökülen akarsu.
Sinop-Kastamonu sınırında, Küre Dağları zirvelerinden doğan kolların birleşmesi ile oluşur. Doğuda Bakacak Tepe civarında doğan Ellidokuz Dere, Örükdüzü Deresi ve Kurdelen Çayı birleşerek Ayancık Dere kolunu oluşturur. Ütükdağ çevresinden doğan Gögez Dere, Akpınar Dere ve İkiçam Çayı birleşerek Dolaysökü Çayını oluşturur. Bu üç kol Yenikonak yakınlarında birleşir. Akçakese civarında Kuşötmez Dağı doğusundan doğan Baba Çayı akarsuyla birleşir.[3] Ayancık ilçe merkezinin ortasından geçen akarsu küçük bir delta oluşturarak Karadeniz'e dökülür.
Havzada klimatik, jeomorfolojik ve jeolojik etkenler taşkınların oluşmasına neden olmaktadır. Yağışların sağanak şeklinde olması, arazinin fazlaca eğimli olması ve su geçirmeyen killi kayaç yapısı taşkınların temel nedenleridir. 2021, 2013, 2012, 1989, 1988, 1964 ve 1963 yıllarında afet boyutunda taşkın gerçekleşmiştir. 1964 taşkınında Türkeli ve Durağan merkezleri etkilenmiştir. 1989 ve 1988 yıllarındaki her iki taşkında da Durağan'da 21 bina hazar almıştır. 2012 taşkınında Türkeli'nde 11 bina, Dikmen'de 22 bina, Durağan'da 22 bina ve Ayancık'ta 20 bina hasar görmüştür. 1963 taşkınında tomruk fabrikası ve fabrikaya ait demiryolu hasar görmüş, çok sayıda ölüm gerçekleşmiştir. 2021 taşkınında bir metrekareye 24 saatte 240 kg yağış düşmüş, oluşan taşkında 14 kişi ölmüştür. Ayancık'ta altyapı ve üst yapının yanında 229 bina hasar almıştır.[4]
Çay mansabında 50, 100 ve 500 yıllık tahmini taşkın debileri sırasıyla 686.15 m³/s, 815.13 m³/s, 1085.36 m³/s hesaplanmıştır.[5]
Çay üzerinde kurulu Ayancık HES; 158,74 m düşü yüksekliğine sahiptir, yıllık 9.411 kişinin günlük tüketimine denk gelen 34GWh elektrik üretmektedir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Coğrafya". sinop.gov.tr. 14 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.
- ^ KAYA, Mutlu (2015). "Ayancık Ve Yakın Çevresinin Ekoturizm Potansiyeli". yok.gov.tr. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.
- ^ "Ayancık Deresi". harita.gov.tr. 11 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.
- ^ ESEN, Fatma (2022). "AYANCIK ÇAYI HAVZASI'NDA (SİNOP) MEYDANA GELEN TAŞKIN OLAYLARININ HAVZA MORFOMETRİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ". International Journal of Geography and Geography Education (IGGE).
- ^ "BATI KARADENİZ HAVZASI TAŞKIN YÖNETİM PLANI" (PDF). tarimorman.gov.tr. 2019. 30 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.
- ^ "Ayancık HES". enerjiatlasi.com. 28 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.