Azerbaycan'da güreş
Güreş veya Azerbaycan milli güreşi Azerbaycan'ın milli sporudur.[1]
Bakü ve çevresinde - Maştaga, Nardaran, Buzovna, Zabrat gibi yerleşim yerlerinde olduğu gibi Azerbaycan'ın Gence, Şaki, Gazah, Salyan, Tovuz, Zagatala vb. birçok bölge ve şehrinde ünlü bir spordur.[2]
Azerbaycan milli güreşlerinde güreşçilerin buluştuğu meydana zorhana denir.[3]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Halk güreşleri eski çağlardan beri Azerbaycan halkının en önemli beden eğitimi araçlarından biri olmuştur. Halk güreşlerinde her zaman yerel yarışmalar yapılmıştır. Azerbaycan'da resmi olarak 1937'den beri ilçe, şehir ve cumhuriyet şampiyonaları için yarışmalar düzenlenmektedir.[4]
Azerbaycan Beden Eğitimi Enstitüsü'nde doçent olan genç Azerbaycanlı bilim adamı E. Rahimov, güreş tarihinin yeniden yazılması ve güreş kurallarının sistemleştirilmesi yönünde birçok çalışma yürütmüştür.[4]
Tarihsel kayıtlarda yazıldığı gibi, güreşçilerin buluşması çoğu zaman tüm orduların savaşının kaderini belirlerdi. Doğası gereği güçlü olan, büyük tahta sopalarla ve hatta canlı bir deveyle eğitilen, tek eliyle taş levhaları kaldıran ve birkaç güçlü adamla savaşan Muştagi köyünden Altı Aylak hakkında bir halk efsanesi vardır.
Menderes (goçus), Bakü'de Kız Kalesi'nin yanındaki özel bir odada öğrencilere ders verir ve pehlivanlarla dövüşürdü.[4] Zorhana aletleri Azerbaycan Tarih Müzesi'nde sergilenmektedir. Bu nesneler (kılıçlar, gürzler, kalkanlar, gürzler, kil taşları) ağırdı ve eğitim için kullanılmaktaydı. Müsabaka öncesi güreşçiler, çoğunlukla halk çalgılarının eşlik ettiği boğa güreşinde ısınma hareketleri yaparlardı.[5] Spor aletlerinden birinde yağlı boyayla güreşçilerin dövüşü tasvir edilmiştir. Bu tabloda güreş, milli güreşte mücadelenin nasıl yürüdüğünü, sporcuların hangi kıyafetleri giydiğini, hangi alet ve yöntemleri kullandıklarını, pehlivanların hangi numaraları kullandığını vb. göstermektedir.[5]
Köylerde ve kasabalarda güçlü adamlara saygı duyulurdu çünkü sivilleri saldırılardan koruyabiliyorlardı. Tarım işlerine verilen aralarda, Nevruz gibi bayramlarda pehlivanlar arasında düzenli olarak müsabakalar yapılırdı.
N. Florovsky'nin 1836 tarihli "Kafkasya Dışındaki Rus Mülklerinin İncelenmesi" adlı eserinde, güreş için özel bir evin bile bulunduğu Yelizavetpol (o zamanlar Gence olarak anılırdı) sakinlerinin spor faaliyetleri hakkında bilgi vermesi ilginçtir:{{Blockquote|Yelizavetpol şehrinin sakinleri genellikle jimnastikle uğraşıyorlar: hatta özel bir evde güreşi zevkle izliyorlar. Tatarlar (Azerbaycanlılar) bu tür oyunların vücudu güçlendirmeye faydalı olduğunu çok iyi biliyorlar.
Milli güreşin adı ' Korkma Ben Seninleyim ' filminde de geçmektedir. Burada Lev Durov'un kahramanı San Sanich, antrenmana başlamadan önce mahkûmlara şunları söylüyor: "Bu arada, halkınızın milli mücadelesi olan güreşten çok şey öğrendim."
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Milli güreşçiler rakibini bel altından (bacaklar ve pantolondan) tutabilir ve fırlatma, indirme, tutma, çengel atma ve diğer teknikleri yapmalarına izin verilir. Dövüş başlamadan önce güreşçiler minderin ortasında birbirlerini selamlar, ardından dans adımlarıyla minderin karşı köşelerine doğru hareket ederler. Aynı zamanda elleriyle hareketler yaparlar: bir eli yukarı ve geriye, diğer eli aşağı ve geriye ve sonra tam tersi. Daha sonra güreşçiler uzanıp vurgu yaparak her kolunu 3-4 kez dönüşümlü olarak büküp açarlar. Hakemin düdüğüyle karşılaşma hemen başlar. Minderin ortasına gelen güreşçiler üç kez el sıkışıp omuzlarını itierler. Güreşler, müzik eşliğinde trompet, davul gibi halk çalgılarının sesiyle yapılır.
Eskiden güreşçiler diz çöktükten hemen sonra kaybederdi. Bunun için pehlivanların dizlerine küçük aynalar takılırdı, ezilmesi yenilgi sayılırdı. Artık güreşçilerin köprüde ayakta durmasına izin verilmektedir. Zafer, yalnızca herhangi bir temas yapılmaması ve güreşçinin sırtüstü yatırılmaması durumunda puanla verilir. Dövüş sırasında hem rakibin mat üzerindeki atışları hem de inisiyatifi dikkate alınır.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ortaçağ milli güreşçilerinin spor malzemeleri. Azerbaycan Tarih Müzesi
-
Ahşap ekipman ("ulusal zorhana") -
Bargir - milli güreş ve beden eğitimi sahnelerinin tasvir edildiği spor malzemeleri (XVIII-XIX yüzyıllar)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Mehmet Emin Bay. "Geleneksel Türk Sporlarından Kısa Şalvar Güreşinin Uygulamaları ve Kültürel Boyutunun İncelenmesi" (PDF). AYDIN ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİSAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜBEDEN EĞİTİMİ VE SPOR EĞİTİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI. 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2024.
- ^ "АЗЕРБАЙДЖАНСКАЯ СПОРТИВНАЯ БОРЬБА ГЮЛЕШ в спортивной энциклопедии". web.archive.org. 8 Haziran 2011. 8 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2024.
- ^ "Zorxana nədir?". 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2022.
- ^ a b c "Спортивная и национальная борьба народов СССР". ussrwrestling.narod.ru. 30 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2024.
- ^ a b Материалы по истории Азербайджана / Редакционная коллегия: И. А. Азизбекова (ответственный автор), А. И. Гусейнов, Ф. М. Алиев, Н. А. Таирзаде, Д. Д. Гаджинский, Р. А. Мамедов. — Элм, 1968. — Т. VII. — С. 34.