Balya

Balya
İlçe
Balya Belediyesi
Balya'nın Balıkesir'deki konumu
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Balıkesir
Coğrafi bölge	Marmara Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Murathan Cebeci
• Belediye başkanı	Orhan Gaga (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	701 km²
Rakım	631 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	13.141
• Kır	-
• Şehir	12.878
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
ISO 3166 kodu	TR-10
Posta kodu	10700
İl alan kodu	0266
İl plaka kodu	10
Resmî site Balya Belediyesi Balya Kaymakamlığı

Balya, Balıkesir ilinin bir ilçesidir.

Tereyağı ile ünlüdür. Son yıllardaki nüfusu azalmıştır. Eskiden nüfusu 36.000 iken sanayi azalmasına uğramıştır. Maden başta olmak üzere seramik fabrikaları gibi sanayiler kapanmıştır. Bunun sebebi sonucunda da birçok Balyalı ilçeyi terk etmiştir. Fakat ilerleyen yıllarda maden ve fabrika kurma planları sürmektedir.

Tarih

Balya'nın tarihi; Balya merkezi ve çevresindeki madenlerin tarihi olmuştur. Tarihin ilk dönemlerinden bu yana, çinko ve kurşun başta olmak üzere manganez ve linyit madenlerinin işletildiği, bu nedenle Balya'nın sürekli bir yerleşim yeri olarak kullanıldığı bilinmektedir.

Romalılar döneminde de kurşun madenlerinin işletildiği ve adının Ergastêrion (maden işliği) olduğu bilinen Balya, 1317 yılından önce Kocagümüş Köyü adıyla anılmakta ve Balıkesir (Karesi) Sancağına bağlı Alidemirci Bucağı'nın bir köyü idi. 1310 yılında Kocagümüş köyü çevresindeki kurşun madenlerinin imtiyazı alınmıştır. Madenlerin işletilmesi için yurdun çeşitli yerlerinden gelen işçilerin nüfus yoğunluğunu ve hane sayısını arttırması üzerine, Alidemirci köyünde bulunan bucak teşkilatının nakli gerçekleştirilmiştir.

Balya madenlerinin işletilmesi Osmanlı İmparatorluğu zamanında da sürdürülmüş ve Osmanlılar döneminde Kadılık olan Balya'nın adının, 1650 yıllarında burada Kadılık yaptığı rivayet edilen “Bali Bey”den geldiği de ileri sürülmekte ise de bu görüşün tarihi bir temeli yoktur. Balya sözcüğü muhtemelen Yunanca Palaia ("eski") tabirinden Türkçeye uyarlanmıştır.

1901'de Fransızlar Mancılık'ta kurdukları ilk termik santralde çıkardığı kömürü yakarak elektrik üretip maden makineleri çalıştırdı. Fazlasını da belediyeye satarak, Balya'nın aydınlanmasını sağladı. Osmanlı imparatorluk sarayından sonra ilk elektrik kullanan ilçe Balya olmuştur.

Balya 1910 yılında ilçe kuruluşuna sahip olmuştur. İlçe; 1920 yılında Yunan işgaline uğramıştır. Balya halkı, Yunan işgalinden kurtulmak için Yunan askerleri ile savaşırken aynı zamanda, kuzeyde Anzavur Ahmet, batıda Gavur İmamla savaşmak zorunda kalmıştır. İlçe, 6 Eylül 1922 tarihinde düşman işgalinden kurtarılmıştır. Bu bakımdan 6 Eylül Kurtuluş Günü olarak her yıl kutlanmaktadır.

Balya maden ve fabrikaların kapatılmadığı zamanlarda çok gelişmiş bir ilçeydi. Hatta o zamanlar Küçük İstanbul lakabını bile edinmişti.

Coğrafya

Konumu

İlçe, Balıkesir'in kuzey batısında yer alır. Balıkesir-Çanakkale yolu ilçenin ulaşımını sağlar. İlçe toprakları Kocavaşar Çayı ve kollarının açtığı vadiler ile bunların iki yanında yükselen dik yamaçlardan oluşur.

Balıkesir il merkezine 52 km mesafede olan ilçenin doğusunda Balıkesir, batısında Çanakkale ilinin Yenice ilçesi, kuzeyinde Manyas ve Gönen ilçeleri, güneyinde de İvrindi ve Havran ilçeleri yer almaktadır.

Dağlık bir alanda kurulan Balya'nın deniz seviyesinden yaklaşık yüksekliği 150 metredir. 23 km ilerisindeki şifalı suları büyük ilgi görmektedir. Fransızların eseri olan 100 yıllık maden ve yakınındaki hastane gibi o döneme ait mimari eserlere sahiptir. Çanakkale'ye 170 km, Balıkesir Merkez'e 52 km, İstanbul'a 224 km'dir.

İlçe Marmara Bölgesinin güneyinde Balıkesir iline bağlıdır. İlçenin yüzölçümü 797 km²’dir.

Arazi dik yamaçlı derin vadilerle ayrılmıştır. Dik yamaçlı derin vadilerle kasabanın 20 km kuzey batısındaki Konak, batıdaki Ekizce, doğudaki Akçal Dağları Balya'nın en önemli engebelerini teşkil eder. En yüksek tepesi doğudaki Akçal Dağları üzerinde bulunan Akçal Dedesi Tepesi'dir. Balya'yı Kocaçay boydan boya kat ederek Manyas Gölü'ne dökülür.

İklim

İlçenin yazları kurak ve sıcak, kışları sert ve yağışlı geçer, yağışlar kış aylarında kar ve yağmur şeklindedir. İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 230 metredir. Ancak gerek rakım ve gerekse konum itibarıyla yazlar Akdeniz iklimindeki kadar sıcak olmayıp kısmen serindir. Yılın en sıcak ayları temmuz ve ağustos, en soğuk ayları ise ocak ve şubat ayları olarak belirlenmiştir.

Ekonomi

İlçe ekonomisi tarıma dayanmakla birlikte toprakları verimsiz olduğundan sınırlı üretim yapılır. Başlıca tarım ürünleri, buğday, arpa, mısır ve nohuttur. Meyvecilik, bağcılık, hayvancılık ve ormancılık da ekonomisinde önemli yer tutar.

Balıkesir-Bandırma karayolunun 13. km'sinden Şamlı'ya ayrılan yola 22 km uzaklıkta olan kaplıcanın Romatizma, siyatik, kireçlenme ve bazı cilt hastalıklarına iyi geldiği bilinmekte ve yerli turist çekmektedir.

19. yüzyılda Fransızlar tarafından işletilen Balya kurşun madenleri kapitülasyonların kaldırılmasıyla 1930 yılında üretimini durdurmuştur. Aradan geçen uzun yıllardan sonra Eczacıbaşı topluluğu kuruluşlarından Esan Madencilik Şirketi uzun süren arama faaliyetleri sonucunda yer altı maden işletmeciliği yaparak kurşun ve çinko madeni üretimine başlamıştır. Türkiye'nin en büyük metalik maden işletmelerinden olan bu tesis Balya'nın ekonomik gelişmesine katkı sağlamıştır.

Son yıllarda şaraplık üzüm üretiminde gelişme kaydedilmektedir. Çukurcak Mahallesinde tesis edilen bağlarda üretilen üzümler ile Ilıca beldesinde şarap üretimi yapılmaktadır.

Yönetim

Eski belediye başkanları

Seçim	İsim	Parti
1963	Mustafa İnal	Bilinmiyor
1963	Mahmut Sarı		Cumhuriyet Halk Partisi
1968	Şerafettin Koçak		Adalet Partisi
1973	Ali Şuuri İnal		Cumhuriyet Halk Partisi
1977
1980-1981	Mustafa Ertan	Askeri
1981-1982	M. Temel Koçaklar
1983	A. Yaşar Dereli
1983-1984	Mahmut Kaplan
1984	Yakup Yağcıoğlu		Sosyal Demokrasi Partisi
1989			Sosyaldemokrat Halkçı Parti
1994	Zekai Bayram
1999			Cumhuriyet Halk Partisi
2004	Kemal Çavdar		Adalet ve Kalkınma Partisi
2009	Dündar Cengiz		Cumhuriyet Halk Partisi
2014	Osman Kılıç		Milliyetçi Hareket Partisi
2019	Orhan Gaga		Cumhuriyet Halk Partisi
2024
Kaynak:

Görev yapmış kaymakamlar

Sıra	İsim	Görev yılları	Not
1	Nejat Güngör	1962 - 1963	Kaymakam V.
2	Ergün Tezel	1963
3	Cahit Bayar	1963 - 1966
4	H. Cahit Aktüre	1966 - 1967	Kaymakam V.
5	M. Sönmez Özyürek	1967 - 1968
6	Aydın Güçlü	1968 - 1969
7	Selçuk Ertürk	1969 - 1970
8	M. Caner Akay
9	Salih Bor	1971 - 1972
10	H. Kemal Baykal	1974 - 1976
11	Ahmet Karaöz	1974 - 1975	Kaymakam V.
12	Ali Özmez	1976 - 1977
13	H. Kemal Baykal	1977 - 1980
14	Muammer Aksoy	1980
15	Ziya Güler
16	M. Temel Koçaklar	1980 - 1982
17	Ali Osman İşsen	1982 - 1986
18	Mesut Şenol	1986 - 1987
19	H. İbrahim Acır	1988 - 1989	Kaymakam V.
20	Mehmet Oduncu	1989 - 1991
21	Adnan Gürsoy	1991	Kaymakam V.
22	Levent Tunçsiper
23	Şevket Cinbir	1991 - 1992
24	Zeki Kaya	1992
25	Adem Yazıcı
26	Ejder Sarıçiçek	1993
27	Metin Selçuk
28	Abdulkadir Kaya	1994 - 1995
29	Birol Kurubal	1994 - 1997
30	Hamza Erkal	1997 - 2000
31	Osman Altın	2001	Kaymakam V.
32	Erkan Kalender	2001 - 2002
33	R. Ahmet Özyiğit	2003
34	Ömer Şahin	2004
35	Tolgahan Ertuğrul	2004 - 2005
36	Bilgihan Bayar	2006
37	Oktay Erdoğan	2007 - 2010
38	Erkan Kalender	2009
39	Onur Kökçü		Kaymakam V.
40	Tolga Özdemir	2010
41	Bekir Abacı	2011 - 2013
42	Bünyamin Karaloğlu	2011 - 2012	Kaymakam V.
43	M. İkbal Eşki	2013 - 2014
44	Fikret Dağ	2014
45	Fatih Topuz	2017 - 2019
46	Burak Keser	2019 - 2021
47	Mehmet Buğra Katırcı	2021 - 2022	Kaymakam V.
48	Mustafa Şeker	2022 - 2023
49	Oğuzhan Altunay	2023 - 2024
50	İrem Ayşegül Çetin	2024
51	Zeynep Biber Demir	2024 - 2025
52	Faruk Atar	2025
53	Murathan Cebeci	2025 - günümüz
Kaynak:

Nüfus

İlçe topraklarında bulunan simli kurşun madeni 1940 tarihine kadar ilçenin temel ekonomik kaynağı olmuştur. Osmanlı Devleti zamanında ilk grev bu madende yapılmıştır. 1940 yılında rezervlerinin azalması sebebiyle üretim durdurulmuştur. İlçede 19 okul, 1866 öğrenci ve 150 öğretmen bulunmaktadır. İlçe merkezinde 1 sağlık merkezi, 1 sağlık ocağı, Ilıca, Danişment ve Çamavşar'da da birer sağlık ocağı bulunmaktadır.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927	31.508	5.424	26.084
1935	31.632	2.731	28.901
1940	26.594	1.765	24.829
1945	28.283	1.702	26.581
1950	26.304	1.383	24.921
1955	26.989	1.562	25.427
1960	27.197	1.713	25.484
1965	26.333	1.434	24.899
1970	26.355	1.686	24.669
1975	25.577	2.362	23.215
1980	24.814	2.014	22.800
1985	23.815	2.211	21.604
1990	21.781	2.248	19.533
2000	18.869	1.916	16.953
2007	16.712	2.084	14.628
2008	15.961	2.038	13.923
2009	15.465	1.901	13.564
2010	15.085	1.902	13.183
2011	14.716	1.828	12.888
2012	14.273	1.700	12.573
2013	14.153	14.153	veri yok
2014	13.912	13.912	veri yok
2015	13.648	13.648	veri yok
2015	13.648	13.648	veri yok
2016	13.384	13.384	veri yok
2017	12.997	12.997	veri yok
2018	13.141	13.141	veri yok
2019	12.932	12.932	veri yok
2020	12.878	12.878	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ulaşım

• Balya...Balıkesir...50 km
• Balya...Susurluk....90 km
• Balya...Bandırma....90 km
• Balya...Erdek....105 km

Dış bağlantılar

• (İngilizce) Balya-Karaaydın Madenleri Osmanlı Anonim Şirketi8 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.