Banliyöleşme

Banliyöleşme ye bir örnek

Banliyöleşme (suburbanizasyon), kent merkezlerindeki faaliyetlerin ve nüfusun, çeşitli nedenlerle kentin dış alanlarına doğru yayılması ve bu alanlarda yeni konut bölgeleri ile küçük ticari merkezlerin gelişmesi sürecidir. Bu olgu, özellikle sanayi devrimi sonrası hızlanan kentleşme ve ulaşım olanaklarındaki gelişmelerle birlikte, kentlerin mekânsal olarak genişlemesine yol açmıştır.

Banliyöleşme, modern anlamda 20. yüzyılın ortalarında, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde kent merkezlerinin dışında, düşük yoğunluklu ve otomobile bağımlı yerleşim alanlarının inşasıyla belirginleşmiştir. Bu süreç, kent merkezlerinin karmaşasından uzaklaşma ve daha güvenli, konforlu yaşam arayışının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Avrupa’da ise banliyöleşme, II. Dünya Savaşı sonrasında hızlanan ekonomik büyüme ve kentleşme ile birlikte, kentlerin çeperlerinde yeni yerleşim alanlarının oluşumunu beraberinde getirmiştir.

Banliyöleşmenin ortaya çıkmasında etkili olan başlıca unsurlar şunlardır:

• Ulaşım araçlarının yaygınlaşması, bireysel otomobil sahipliğinin artması.
• Kent merkezlerinde artan nüfus baskısı ve yaşam maliyetleri.
• Kent merkezlerindeki çevre sorunları, gürültü, hava kirliliği ve güvenlik endişeleri.
• Konut fiyatlarının kent merkezine göre daha uygun olması, geniş yaşam alanı arayışı.

Banliyöleşme, kentlerin sosyal ve ekonomik yapısında önemli değişikliklere yol açmıştır:

• Orta ve üst gelir gruplarının kent merkezlerinden banliyölere taşınması, kent merkezinde düşük gelirli grupların yoğunlaşmasına neden olmuştur.
• Banliyölerde homojen nüfus yapısı ve bireyselleşme eğilimleri, toplumsal yalnızlaşmayı artırmıştır.
• Banliyöleşme, otomobil kullanımının artmasına ve çevresel bozulmaya yol açmıştır6.
• Kent merkezlerinde çöküntü alanlarının oluşması ve bu alanlarda kentsel dönüşüm projelerinin gündeme gelmesi, banliyöleşme ile paralel ilerlemiştir.

Türkiye’de banliyöleşme eğilimi, özellikle 1980’li yıllardan itibaren hız kazanmıştır. Büyük kentlerin çeperlerinde, müstakil konutların ve korunaklı sitelerin yaygınlaşması, orta ve üst gelir gruplarının kent dışına yönelmesine neden olmuştur. Bu süreç, kent merkezlerinde gecekondu bölgelerinin ve yoksullaşan apartmanların artmasına yol açmıştır.

Banliyöleşme, başlangıçta kent yaşamının olumsuzluklarından uzaklaşma arayışının bir sonucu olarak olumlu görülse de, zamanla sosyal ayrışma, çevresel sürdürülemezlik ve ekonomik iflas gibi sorunlara yol açtığı gerekçesiyle eleştirilmiştir. Bu eleştiriler, yeni şehircilik akımı gibi hareketlerin doğmasına ve kentlerin insani değerlerini öne çıkaran yeni yaklaşımların geliştirilmesine zemin hazırlamıştır.