Baron Münchausen
Baron Munchausen Alman yazar Rudolf Erich Raspe'nin 1785 yılında yayınladığı Baron Munchausen'in Rusya'daki Muhteşem Seyahatleri ve Mücadelelerinin anlatıldığı kitabında yarattığı kurgusal bir Alman asilzadesidir. Karakter gerçek bir baron üzerine kuruludur. Gerçek ismi Hieronymus Karl Friedrich, Freiherr von Münchhausen dir (1720-1797).
Brunswick-Lüneburg'da, Bodenwerder'de doğan gerçek yaşayan Münchhausen, 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı'nda Rus İmparatorluğu'nun tarafında savaştı. 1760'ta emekliye ayrıldıktan sonra, Alman aristokrat çevrelerinde askeri kariyerine dayanan, yalan ve uzun öyküler anlatarak küçük bir şöhrete kavuştu. 1760'ta emekliye ayrıldıktan sonra, Alman aristokrat çevrelerinde askeri kariyerine dayanan uzun öyküler anlatarak küçük bir şöhrete sahip oldu. Raspe, Münchhausen'in öykülerinden bazıları anonim olarak eski Almanca dergilerinde önce Almanca yayınladı. Daha sonra İngilizce olarak Oxford'da Smith adlı bir kitapçı tarafından 1785 tarihinde ilk kez kitap haline getirildi. Kitap yakın zamanda şair Gottfried August Bürger tarafından genişletilmiş bir Alman versiyonu da dahil olmak üzere diğer Avrupa dillerine çevrildi.
Gerçek hayatta olan Münchhausen, ismini taşıyan kurgusal bir karakterin gelişmesine derinden üzüldü ve kitabın yayınevine karşı yasal işlemleri başlatmakla tehdit etti. Belki de hakaret içeren bir davadan korkan Raspe, yalnızca ölümünden sonra kurulan eserin yazarlığını kabul etmemiştir.
Rivayet edilen kurgusal Baron'un özellikleri arasında, bir sporcu, asker ve gezgin gibi özelliklere odaklanır; örneğin ateş edilen bir topun üzerine binmesi, kırk ayaklı bir timsahla dövüşmesi ve Ay'a seyahat etmesi gibi. Nihayetinde bu komedi hikâyeleri, Munchausen'in iddialarının saçmalık ve tutarsızlığı üzerinde oynuyor ve bir toplumsal hiciv akıntısı içeriyor. Raspe'nin kitabı büyük bir uluslararası başarıydı, diğer yazarlar tarafından genişletilmiş ve yeniden yazılan sayısız İngilizce, kıtasal Avrupa ve Amerikan baskısının temel metni haline geldi.
Değişik biçimlerindeki kitap, 19. yüzyılda, özellikle genç okuyucular için yayımlanan makalelerde yaygın olarak okundu. Kurgusal Baron'un versiyonları sahne, ekran, radyo ve televizyonda olduğu gibi diğer edebi eserlerde de yer aldı. Baron Munchausen hikâyeleri İngilizce konuşulan ülkelerde artık iyi bilinmekle birlikte, Avrupa kıtasında hala popülerdir. Karakter, çok sayıda anıt ve müzeye esin kaynağı olmuştur ve Münchausen sendromu, Münchhausen trilemma dahil olmak üzere birkaç tıbbi durum ve diğer kavramlar kendisine aittir.
Tarihsel figür
[değiştir | kaynağı değiştir]Hieronymus Karl Friedrich von Münchhausen, 11 Mayıs 1720'de Brunswick-Lüneburg'un Seçmenleri olan Bodenwerder'de dünyaya geldi.[1] Kuzeni Gerlach Adolph von Münchhausen, Göttingen Üniversitesi'nin kurucusu ve daha sonra Hanover'in Seçmen Başbakanı olarak görev yapıyordu. 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı'nda sırasında Rus İmparatorluğu'nun yanında savaşa katıldı.[1] 27 Kasım 1740'ta Teğmenliğe terfi etti. Riga'da hizmet ediyordu fakat 1740 ve 1741'de Türklere karşı iki sefere katıldı. 1744'te Jacobine von Dunten ile evlendi ve 1750'de Rittmeister'e (süvari yüzbaşısı) terfi etti.
1760'ta Münchhausen, Bodenwerder'deki mülklerinde Freiherr olarak yaşamak üzere emekliye ayrıldı; burada 1797'de ölümüne kadar kaldı.[1][2] Özellikle bölgenin aristokratları için verilen partilerde, akşam yemeğinden sonra, Rusya'daki maceralarıyla ilgili esprili ve aşırı abartılı hikâyeler anlatması bir ün yapmasını sağladı. Otuz yılı aşkın bir süredir, hikâye anlatma yetenekleri övgüyle anıldı, hikâyelerini dinlemek isteyen soylulardan sık sık ziyaretler aldı. Münchhausen yalancı kabul edilmek yerine, dürüst bir insanmış gibi göründü. Günümüzün bir başka deyişiyle, Münchhausen'in inanılmaz anlatıları aldatılmamak için "bazı tanıdıklarında gözlemlediği harikulade eğilimi alay etmek" için tasarlandı.
Münchhausen'in eşi Jacobine von Dunten 1790'da öldü.[3] Ocak 1794'te Münchhausen Bernardine von Brunn ile evlendi.[3] Von Brunn evlilikten kısa süre sonra hastalanarak 1794 yazını Bad Pyrmont'un kaplıca kentinde geçirdi. O günün dedikoducuları, zamanını dans edip flört ederek geçirdiğini iddia ettiler. Von Brunn, yaz gezisinden dokuz ay sonra 16 Şubat 1795'te Maria Wilhemina adlı bir kız bebeği doğurdu. Münchhausen, çocuğun kendisine ait olmadığını ve boşanma davalarında ve nafaka davasında hayatının son yıllarını geçirdiği konusunda resmi bir şikayet başvurusunda bulundu.[3] Münchhausen 22 Şubat 1797'de çocuksuz öldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Krause 1886, s. 1.
- ^ Olry 2002, s. 53.
- ^ a b c Meadow & Lennert 1984, s. 555.
