Paul Henri Thiry d'Holbach
| Paul Henri Thiry d'Holbach | |
|---|---|
 | |
Paul Heinrich Dietrich von Holbach  | |
| Doğum | Paul Heinrich Dietrich 8 Aralık 1723 Edesheim |
| Ölüm | 21 Ocak 1789 (65 yaşında) Paris |
| Alma mater | |
| Meslek | Filozof, yazar, avukat, Çevirmen |
| Unvanlar | Baron |
Paul-Henri Thiry, Baron d'Holbach (8 Aralık 1723 - 21 Ocak 1789), Fransız Aydınlanması'nın önemli bir figürü olan Alman asıllı Fransız filozof, ansiklopedist ve yazardır.[1] Renanya Palatinası'nda Landau yakınlarındaki Edesheim'da doğdu, ancak çoğunlukla Paris'te yaşadı ve çalıştı; burada bir salon işletiyordu. Özellikle bilim alanında "Protestan ve özellikle Alman düşüncesinin" yayılmasına yardımcı oldu,[2] ancak en çok ateizm[3] ve dine karşı yazdığı hacimli yazılarıyla tanınıyordu. Bunların en ünlüleri Doğa Sistemi (1770) ve Evrensel Ahlak (1776).
18. yüzyılın ikinci yarısında maddeciliğin yayılmasında önemli rol oynadı. Bunu sağlamak için Régence döneminde kendisine soyluluk unvanı verilmiş amcasından miras kalan serveti bol bol kullandı. Dostları olan ve aralarında Diderot'nun da bulunduğu filozoflara paraca yardım etti.
D'Holbach çok sayıda Almanca kimya ve doğa bilimi yapıtını ve Colins ve Toland gibi İngiliz serbest düşünürlerinin birçok önemli kitabını Fransızcaya çevirdi. Boulanger, Fréret ve Dumarsais'nin yasaklanmış el yazmaları ve ayrıca Lucretius'un "De natura rerum"unu yayımladı. Özellikle yerbilim, madencilik ve mineroloji konularında olmak üzere ansiklopediye 400 kadar madde yazdı. Hasımlarının "Holbach Takımı" adını verdikleri bir dost grubuyla birlikte felsefe tartışmalarına girişti. Takma adlarla birçok kitap yayımladı. Başyapıtı olan "Le Système de la nature" mahkûm edilip yakıldı.
D'Holbach dini ve özellikle Hristiyanlığı üç bakımdan eleştirir: Din akla karşıdır; insanlığın mutluluğa ulaşmasını engeller; siyasal zorbalığa elverişli zemin hazırlar. Dinleri bilgisizlik ve korku doğurmuş; "eğitim", "alışkanlık" ve "zorbalık" geliştirmiş; baştaki büyükler ve zenginler de onu çıkarlarına uygun bularak korumuşlardır. Materyalist olan d'Holbach, Tanrı'nın, ruhun ve doğuştan gelen fikirlerin varlığını reddeder.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynaklar d'Holbach'ın doğum ve ölüm tarihleri konusunda farklılık göstermektedir. Kesin doğum günü bilinmemekle birlikte kayıtlar 8 Aralık 1723'te vaftiz edildiğini göstermektedir. D'Holbach'ın annesi Catherine Jacobina (doğumdaki soyadı Holbach; 1684-1743), Johannes Jacobus Holbach'ın (ölümü 1723) kızıydı. Babası Johann Jakob Dietrich (diğer kaynaklarda Alm: Johann Jakob Dirre; Fr: Jean-Jacques Thiry; 1672-1756), bir şarap üreticisiydi.
D'Holbach çocukluğu hakkında hiçbir şey yazmadı[kaynak belirtilmeli], ancak Paris'te amcası Franz Adam Holbach (1675-1753) tarafından büyütüldüğü bilinmektedir. Amcası Paris borsasında spekülasyon yaparak milyoner olmuştu. D'Holbach, 1744'ten 1748'e kadar Leiden Üniversitesi'ne gitti ve burada John Wilkes'in arkadaşı oldu. 1750'de ikinci kuzeni Basile-Geneviève d'Aine (1728-1754) ile evlendi ve babası ölmeden önce Fransa'yı terk eden Francois Nicholas adında bir oğulları oldu. 1753 yılında D'Holbach'ın hem amcası hem de babası öldü ve ona Heeze Kalesi de dahil olmak üzere muazzam bir miras bıraktı.
D'Holbach hayatı boyunca varlıklı bir hayat sürdü. 1754'te karısı bilinmeyen bir hastalıktan öldü. Perişan haldeki D'Holbach, arkadaşı Baron Grimm ile birlikte kısa bir süreliğine kırsala taşındı ve ertesi yıl papadan ölen karısının kız kardeşi Charlotte-Suzanne d'Aine (1733-1814) ile evlenmek için özel bir izin aldı. Charles-Marius (1757-1832) adında bir oğulları ve Amélie-Suzanne (13 Ocak 1759) ve Louise-Pauline (19 Aralık 1759-1830) adında iki kızları oldu.
D'Holbach, yaz aylarında Paris sıcak ve nemliyken Grandval'daki kır malikanesine taşınırdı. Orada arkadaşlarını birkaç gün veya hafta kalmaya davet ederdi ve her yıl Laurence Sterne'in yönettiği İngiliz Büyükelçiliği'nde Anglikan şapel ayinine katılır, arkadaşı Denis Diderot'yu da davet ederdi.
D'Holbach cömertliğiyle tanınıyordu. Sık sık arkadaşlarına gizlice veya tanınmadan maddi destek sağlıyordu ki bunların arasında Diderot da vardı. Jean-Jacques Rousseau'nun Julie Ou La Nouvelle Héloïse adlı eserindeki erdemli ateist Wolmar'ın D'Holbach'a dayandığı düşünülüyor. Holbach, Fransız İhtilali'nden birkaç ay önce 21 Ocak 1789'da Paris'te öldü. Çeşitli din karşıtı eserleri 19. yüzyılın başlarına kadar yaygın olarak bilinmedi. İronik olarak, Paris'teki Saint-Roch Kilisesi'ne gömüldü. Mezarın tam yeri bilinmiyor.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sanders, I. J. English Baronies: A Study of their Origin and Descent, 1086–1327. Clarendon Press, 1960.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Vikisöz'de alıntılar |
|
Vikikaynak'ta belgeler |
- ^ Doğum kayıtlarında ve tüm resmi belgelerde d'Holbach'ın adı basitçe Paul veya Paulus olarak verilmiştir. Bkz. John Lough, 'Le Baron d'Holbach. Bknz. peu connus'taki diğer belgeler', Fransa Edebiyat Tarihi İncelemesi, 57:4 (1957), p. 524-543 [bu konu sayfa 525].
- ^ The Enlightenment: History, Documents, and Key Questions. Abc-Clio. 10 Kasım 2015. ISBN 9781610698467.
- ^ Cliteur, Paul (2010). The Secular Outlook: In Defense of Moral and Political Secularism. Wiley-Blackwell. s. 21. ISBN 978-1444335217. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2013.