Basiri
 | Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Ekim 2024) |
Basiri (d.1466 - ö.1534/35) 15. ve 16. yüzyılda yaşamış bir ozan ve yazardır.
Gençlik Yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Basiri ya da gerçek adıyla Mehmed b. Ahmed b. Ebü'l-Meali el Murtaz[1] 1466 yılında doğmuştur.[2] Abraş hastalığı yüzünden Alaca Basiri olarak da anılır.[3] Basiri gençliğinde Akkoyunlu Türkmen hükümdarı Uzun Hasan'ın oğulları olan Uğurlu Mehmed ve Yakub'u ziyaret etmiştir.[4] 1487 yılında Herat'ta Çağatay Türkçesinin en büyük temsilcilerinden olan Ali Şir Nevayi ile buluşmuş[5] ve 1496-97 yılında Akkoyunlu sultanı Göde Ahmed Bey tarafından İstanbul'a elçi olarak gönderilmiştir. Kendisi bu görevden geri dönmeyip, İstanbul'da kalmış ve evlenmiştir.[6] Latifi'ye göre Herat'tan Anadolu'ya dönerken Anadolu'ya Nevayi'nin divanını da getiren ilk kişi olmuştur.[7]
Etnik kökeni ve doğumyeri ile ilgili görüşler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sehi Bey,[6] Ahdi,[8] Gelibolulu Ali'ye[9] göre Acem vilayetinde doğmuştur. Aşık Çelebi,[5] Hasan Çelebi[10] ve Beyani'ye[11] göre Horasanlı, Katib Çelebi[12] ve Kafzade Faizi'ye[13] göre Bağdatlıdır. Yazar Mehmed Çavuşoğlu'na göre Güneydoğu Anadoluludur.[14] Doç. Dr. Ahmet Kartal'a göre Acem olarak anılmasının nedeni, Osmanlı devletinin doğu sınırlarının ötesinde yaşayan herkesin acem olarak adlandırılmasından kaynaklanmaktadır ve Basiri'nin Türk olduğuna dair şüphe yoktur.[15]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Basiri, 1534-35 yılında İstanbul'da ölmüştür.[16] Ölmeden önce yoksulluk ve açlık da görmüş, Kanuni Sultan Süleyman ve II. Selim'den yardım dilemiştir.[17]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sarısoy, Fikret, 2001, Basiri'nin Farsça Divanı, Kırıkkale Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırkkale, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 1. Metin
- ^ Doç. Dr. Ahmet Kartal, Basiri ve Türkçe Şiirlere, Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş, 1. Baskı, Ankara, 2006, s.13
- ^ Latifi, 1990, Latifi Tezkiresi, Hzr. Mustafa İsen, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1120, 1000 Temel Eser Dizisi, Ankara, s.130
- ^ Doç. Dr. Ahmet Kartal, Basiri ve Türkçe Şiirlere, Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş, 1. Baskı, Ankara, 2006, s.16
- ^ a b Aşık Çelebi, 1994, Meşairüş-şuara (İnceleme - Tenkitli Metin) Cilt 1. (Hzr. Filiz Kılıç) Gazi Üniversitesi, Sosyal bilimler enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı, Ankara, Basılmamış Doktora Tezi, s.195
- ^ a b Sehi Bey, 1980, Tezkire Heşt Behişt, Hzr. Mustafa İsen, Tercüman 1001 Temel Eser, s.201
- ^ Latifi, 1990, Latifi Tezkiresi, Hzr. Mustafa İsen, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1120, 1000 Temel Eser Dizisi, Ankara, s.128
- ^ Ahdi, 1996, Ahdi ve Gülşen-i Şuarası, Hzr. Süleyman Solmaz, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Basılmamış Doktora Tezi, s.45
- ^ İsen, Mustafa, 1994, Künhül Ahbar'ın Tezkiresi Kısmı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi, sayı 93. S.152
- ^ Hasan Çelebi, Kınalızade, 1989, Tezkiretü'ş-şuara, Hzr. İbrahim Kutluk, cilt.1, 2. Baskı, TTK Yayınları, XVIII, s.214
- ^ Beyani, Mustafa bin Carullah, 1997, Tezkiretü'ş-şuara, Hzr. İbrahim Kutluk, TTK Yayınları, XVIII, Dizi-Sa.7, Ankara, s.45
- ^ a b Katip, Çelebi, (trhs.) Min-Kitabi Keşfi'z-zunun An Esami'l Kütübi ve'l Funun, Beyrut Lübnan, Şerefettin Yaltkaya ve Kilisli Rifat Bilge'nin hazırladığı eserin ofset baskısı), s.780
- ^ Ergun, Sadettin Nüzhet, 1935, Türk Şairleri, C.1. İstanbul, s.745
- ^ Mehmed Çavuşoğlu, 1992, Basiri maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.5, İstanbul s.105-6
- ^ Doç. Dr. Ahmet Kartal, Basiri ve Türkçe Şiirlere, Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş, 1. Baskı, Ankara, 2006, s.14-15
- ^ Mehmed Süreyya, 1311, Sicill-i Osmani, Cilt.2, Matbaa-i Âmire, İstanbul, s.21
- ^ Doç. Dr. Ahmet Kartal, Basiri ve Türkçe Şiirlere, Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş, 1. Baskı, Ankara, 2006, s.21-22
- ^ Mehmed Çavuşoğlu, 1992, Basiri maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.5, İstanbul s.106
- ^ Aşık Çelebi, 1994, Meşairüş-şuara (İnceleme - Tenkitli Metin) Cilt 1. (Hzr. Filiz Kılıç) Gazi Üniversitesi, Sosyal bilimler enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı, Ankara, Basılmamış Doktora Tezi, s.196