Bayraktar Camii
 Bayraktar Camii | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Mimari tarz | Osmanlı İslam |
| Konum | Lefkoşa, Kıbrıs |
| Koordinatlar | 35°10′09″K 33°21′56″D / 35.16917°K 33.36556°D |
Bayraktar Camii (Yunanca: Τέμενος Μπαϊρακτάρ, romanize: Temenos Bayraktar), Kıbrıs Cumhuriyeti'nin başkenti Lefkoşa'da bulunan bir camidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Caminin kesin inşa tarihi bilinmemektedir. Cami, Kıbrıs'ın Osmanlı tarafından fethi sırasında 9 Eylül 1570'te Lefkoşa'nın Köstence burcundaki surlarına ilk Osmanlı bayrağını dikerken düşen bayraktar adına adanmıştır.[1] Bu burç daha sonra Osmanlı döneminde Bayraktar burcu olarak adlandırılmıştır. Düşen bayraktarın mezarı caminin yanında yer almaktadır, ancak bu kişinin adı belirsizliğini korumaktadır. Bazı kaynaklar ona Alemdar Kara Mustafa, bazıları Alemdar Mehmet Ağa der, Lefkoşalılar arasında ise adı "Deli Cafer" olarak geçer. Arkeolog Tuncer Bağışkan, sitenin Kıbrıs'ta İslami inancı pekiştirme çabalarının bir parçası olarak dini öneme sahip bir yere dönüştürüldüğünü yazmıştır.[2]
Bilinen şey, ilk başta bu alanda bir mezar olduğu, daha sonra bir türbeye ve ardından minaresiz bir mescide dönüştürüldüğüdür. Mezarın üzerinde bulunan 1756-57 tarihli mermer bir yazıtta, Kıbrıs valisi Hasan Ağa'nın mezarı ölen annesinin ruhuna adadığı yazmaktadır, ancak mezarı kimin yaptırdığını gösteren resmi bir kayıt bulunmamaktadır. 1767'de Lefkoşa'yı ziyaret eden Giovanni Mariti, bir mezarın yanında minaresiz bir mescit olduğunu kaydetmiştir. Caminin girişindeki bir yazıta göre, Kıbrıs'taki kamusal iyileştirmeleriyle tanınan II. Mahmud döneminde, 1820-21'de Abdullah Paşa tarafından bir minber ve bir mihrapla birlikte bir minare eklenmiştir.[2]
Mezar, 1909'da taşlarının değiştirildiği kapsamlı ve "radikal" bir yenilemeden geçmiştir. 1930'a kadar camide, Muhammed'e ait olduğu iddia edilen bir sakal vardı. Dini günlerde ziyaretçiler sakalı üç kez öper ve sonra alınlarına koyarlardı. Bu kalıntı 27 Kasım 1930'da çalındı.[2]
Cami, Kıbrıs'ta toplumlararası şiddet sırasında üç kez bombalandı. İlk bombalama 24 Mart 1962 gecesi gerçekleşti ve o zamanlar EOKA'nın suçu olduğu iddia edildi. Bu, Kıbrıslı Türkleri adanın her yerinde gösteri yapmaya teşvik etti ve iki toplum arasındaki gerginliği tırmandırdı.[3] Yerel gazete Cumhuriyet için yazan sol görüşlü Kıbrıslı Türk gazeteciler Ahmet Muzaffer Gürkan ve Ayhan Hikmet, bombalamanın 23 Nisan 1962'de Türk Mukavemet Teşkilatı tarafından gerçekleştirildiğini ve daha sonra Kıbrıslı Rum İçişleri Bakanı Polikarpos Yeorgacis ile görüştüklerini yazdı. Aynı gün suikasta uğradılar.[4] 2010 yılında emekli Türk general Sabri Yirmibeşoğlu, Türk basınının Bayraktar Camii olduğundan şüphelendiği Kıbrıs'taki bir camiyi, toplumlar arası gerginliği alevlendirmek için bombaladıklarını iddia etti.[3] Bombalama minarede bir delik açtı.[5] Cami onarıldı ve 25 Aralık 1962'de yeniden açıldı.[6]
26 Ocak 1963'te, minareye ciddi hasar veren ikinci bir bombalama gerçekleşti. Minarenin çökme tehlikesi altında olduğu bildirildi.[5]
Kanlı Noel'den sonra, 23 Ocak 1964'te, yerel saatle 21:00 civarında üçüncü bir bombalama gerçekleşti. Minare patlamada tamamen yıkıldı. Ömeriye Camii aynı anda bombalandı ve ciddi hasar gördü.[7] Sanat hırsızlığı konusunda uzman olan Samuel Hardy, Kıbrıs çatışması sırasında kültürel mirasa kasıtlı olarak verilen etnik temelli hasar olayları arasında Bayraktar Camii'nin yıkılmasını da sıralıyor.[8]
Şubat 1975'te UNESCO yetkilileri camiyi ziyaret ettiğinde, "tamamen tahrip edildiğini", "minarenin yıkıldığını, pencerelerin kapatıldığını, çatının çökmüş durumda olduğunu" bildirdiler. Eylül 1975'e gelindiğinde, yeniden inşa edilen minare hariç, bina restore edilmişti.[9] 1985'te minare hala inşa halindeydi.[10] 1990'da cami restore edildi ve 2003'te ibadete açıldı.[11]
Mimarisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Cami, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda dikdörtgen bir plana sahiptir. Giriş, üzerinde onarımı ayrıntılı olarak anlatan yazıtın bulunduğu sivri bir kemerden yapılır.[2] Girişin yakınındaki köşe, bir türbe yapmak için binanın geri kalanından ayrılır ve türbeden karşı tarafa doğru, türbeye ziyaretler için başka bir oda oluşturmak üzere başka bir duvar yerleştirilir. Ön tarafta üç kemerli bir narteks bulunur. Minare, türbenin duvarının yanına yerleştirilmiştir.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Bayraktar Camii". İslam Ansiklopedisi. 5. Türk Diyanet Vakfı. 1992. ss. 255-6. 28 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2025.
- ^ a b c d Bağışkan, Tuncer (2005). Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Eserleri. Turkish Cypriot Association of Museum Lovers. ss. 75-80.
- ^ a b "Why the Turkish military bombed mosques in Cyprus". Hürriyet Daily News. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2025.
- ^ Kızılyürek, Niyazi. ""Cumhuriyetin Gazetecileri" - 1 Ayhan Hikmet ve Ahmet Muzaffer Gürkan". Yeni Düzen. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Tekin, Yüksel (27 Ocak 1963). "Bayraktar camiine yeni bir bomba atıldı". Milliyet. s. 1.
- ^ "Bayraktar türbesi onarıldı". Milliyet. 27 Ocak 1963. s. 1.
- ^ "Kıbrıs'ta Lefkoşa'da iki camide dün infılak oldu". Milliyet. 24 Ocak 1964. s. 1.
- ^ Hardy, Samuel (2013). "Maintained in Very Good Condition or Virtually Rebuilt? Destruction of Cultural Property and Narration of Violent Histories" (PDF). Papers from the Institute of Archaeology. 23 (1). ss. 1-9. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)13 Ocak 2025.
- ^ Dalibard, J. "Cyprus: Status on the Conservation of Cultural Property" (PDF). UNESCO. 9 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ocak 2025.
- ^ "Mosque of Bayraktar Gazi". Dome MIT. 13 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2016.
- ^ "Cyprus PIO: News Update in English, 03-11-24". Cyprus PIO. 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2025.
