Beşik tonoz

Toulouse'daki Saint-Sernin Bazikilası'nda beşik tonoz.

Beşik tonoz, kemer profiline göre yarım daire veya sivri kesitli olabilen tek bir eğriden oluşan tonoz türü. Genelde yarım daire kesitli, silindirik içbükey bir örtü oluşturacak şekilde kullanılır. En basit tonoz türü olan beşik tonoz, temelde yan yana koyulan kemerlerden ibarettir.

Beşik tonozun ağırlığının oluşturduğu yük, taşıyıcı duvarlara aktarılır ve bu da duvarları yanlara doğru iten bir itme kuvveti oluşturur. Bu sorunu çözmek için birtakım mekanizmalar geliştirilmiştir. En basit yöntem, duvarların kalınlığını artırmak veya duvarı destekleyici demir gergiler payandalar inşa etmektir. Başka bir çözüm, birbirine paralel birden fazla beşik tonozu yan yana inşa etmektir. Böyle durumlarda bina içindeki duvarlara olan itme kuvveti karşılıklı olarak dengelenirken, yine de en dıştaki duvarların kalın olması veya payandayla desteklenmesi gerekir. Alternatif olarak, Roma İmparatorluğu döneminde geliştirilen, birbiriyle dik açıda kesişen iki beşik tonozdan oluşan çapraz tonoz, daha ince taş işçiliği gerektirse de yükü yalnızca üzengi noktalarına aktardığından duvarın tamamının kalınlaştırılması ihtiyacını ortadan kaldırmaktadır.

Antik Mısır'dan itibaren kullanılmış olan bir tonoz türüdür. 19. yüzyılda daha hafif inşaat materyallerinin yaygınlaşmasıyla itme sorunu azalmış, garlar gibi büyük yapılarda beşik tonozlar tekrar kullanıma dönmüştür.