Berdel

Berdel, ailelerin karşılıklı olarak kızlarını birbirine gelin vermeleri ya da evlenecek iki erkeğin, ailelerindeki kızları karşılıklı olarak kendilerine eş olarak seçmeleri ile gerçekleşen bir evlilik yöntemidir.

Simetrik evlilik ve mübadele evliliği olarak da isimlendirilmektedir. Berdel töresinin, bazen ikiden fazla aile arasında da yapıldığı ve üç aile arasında gerçekleşen uygulamalarının var olduğu ifade edilmektedir. Bu töre, aileler arasındaki kan davalarını ortadan kaldırmak için de bir yöntem olarak kullanılmaktadır.

Berdel türleri

Trampa Berdel

Trampa Berdel, ailelerin, erkek mensuplarını evlendirmek amacıyla, kız almayı hedefledikleri ailenin erkek fertlerine kendi kızlarını vermeleri olarak tanımlanabilecek berdel çeşididir. Aynı anda karar verilen ve aynı anda gerçekleşmesi beklenen ve tamamen eşitlik ve karşılıklılık üzerine inşa edilen bir evlilik türü ve töresidir. Başlık parası uygulamasının alternatifi olarak üretilmiş bir çözümdür.

Tarım ve hayvancılıkla geçinen toplumlarda yaygın olan başlık parası uygulaması, evlenecek kızın ailesine, uğrayacağı iş gücü kaybının bir bedeli olarak yapılan bir ödemedir; eski Anadolu kültüründe ise evlenen kıza verilen önemin bir göstergesi olarak kadına verilen hediye şeklinde uygulanmıştır. Günümüzde dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi Türkiye'de kırsal kesimde uygulanmaya devam etmektedir. Başlık parası ödemeye maddi durumları elvermeyen ya da başlık vermek istemeyen aileler, kızlarını karşılıklı değiştirmek suretiyle kolay ve ucuz yoldan evlenirler. Kız kardeşlerin karşılıklı verilmelerinin yanında, evlenilecek kıza karşılık, kız kardeşlerden başka, bazen teyze çocuklarının bazen amca kızlarının ve bazen de bizzat evlenecek kişinin kendi kızını vermesi söz konusu olabilmektedir.

Trampa berdel uygulamalarında her zaman aynı yaştan kızlar değiştirilmemektedir. Büyük yaşta olan kızın evlendirilip gönderilmesinden çok sonra, bebek ya da çocuk yaşta değiştirilen kız çocuğunun büyüyüp evlenebileceği yaşa geldikten sonra uygun bir erkekle evlendirildiği durumlar olmaktadır.

Kan berdeli

Bir sebeple oluşan bir anlaşmazlık nedeniyle düşman olan aileler arasında akıtılan kanı durdurmak için ya da kan akmasını başlamadan bitirmek amacıyla yapılan berdeldir. Berdel töresinin bu biçiminin uygulanmasında, kan bedeli olarak ya da can teminatı olarak, aileler kızlarını karşı tarafa verirler. Mensuplarından birisi ya da birileri öldürülmüş aileye, bu ölümlerin sebebi olan ailenin bir miktar para ödemesi ile kan davaları sonlandırılabilmektedir. Kan berdelinde akıtılmış olan kanın ya da verilmiş zararın bedeli olarak para yerine kız verilmesi de söz konusudur.

Konuyla ilgili yayınlar

• Yücel, Müslüm (2008). "Berdel & Evlilik İttifakı". Agora Kitaplığı.