Berlin Deklarasyonu
| Almanya’nın yenilgisi ve Almanya üzerinde en yüksek otoritenin Amerika Birleşik Devletleri, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Birleşik Krallık ve Fransız Geçici Hükûmeti tarafından üstlenilmesine dair Bildiri. | |
|---|---|
 | |
| İmzalanma | 5 Haziran 1945) |
| Yer | Berlin, Almanya |
| İmzacılar | |
| Taraflar | |
| Dil | İngilizce, Rusça, Fransızca, Almanca |
Berlin Deklarasyonu (Almanca: Berliner Erklärung/Deklaration), 5 Haziran 1945 tarihinde yayımlanmış olup “Almanya’nın yenilgisi ile ilgili bildiri” olarak da adlandırılır. II. Dünya Savaşı Müttefikleri adına hareket eden Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği, Birleşik Krallık ve Fransa hükümetleri, Almanya üzerinde de jure “en yüksek otoriteyi” üstlenmiş ve yaklaşan Potsdam Konferansı öncesinde ülkenin yönetimi ve sınırlarıyla ilgili konularda ortak karar alma meşruiyetini ilan etmiştir.
Arkaplan
[değiştir | kaynağı değiştir]8 Mayıs 1945 tarihli Alman Teslimiyet Belgesi yalnızca Alman silahlı kuvvetlerinin askeri olarak teslimini düzenlemiş, imzacıları ise Alman Yüksek Komutanlığı temsilcilerinden oluşmuştur. Bu nedenle, Alman devletinin koşulsuz teslimi için tam sivil hükümler açık bir resmi temele sahip değildi. Müttefikler, Avrupa Danışma Komisyonu aracılığıyla Nazi iktidarının Almanya içinde askeri veya sivil otoritelerce devrilmesi durumunda kullanılmak üzere kapsamlı bir teslimiyet metni üzerinde anlaşmışlardı. Ancak Nazi iktidarı son ana kadar devam etti; Adolf Hitler 30 Nisan 1945’te Berlin’de intihar etti ve onun halefi olarak atadığı Karl Dönitz’in Flensburg’da kurduğunu iddia ettiği sivil hükümet Müttefikler tarafından kabul edilmedi. Bu nedenle daha önce üzerinde anlaşılmış teslimiyet metni, 5 Haziran 1945’te dört Müttefik Devlet tarafından tek taraflı olarak “Almanya’nın Yenilgisi Bildirisi” olarak kabul edildi. Bildiri, Müttefiklerin, Nazizmin ciddi suçlarının ardından ve Almanya’nın tamamen yenilmesi durumunda, Almanya’nın artık bir hükümet veya merkezi yönetimden yoksun olduğunu ve boşalan sivil otoritenin dört Müttefik Temsilci Devlet tarafından bir tür ortak yönetim olarak üstlenildiğini açıkladı; bu otorite daha sonra Müttefik Kontrol Konseyi’ne dönüştürüldü.
Müttefiklerin Almanya’ya karşı düşmanlıkların, silahlı kuvvetler teslim olana kadar devam etmesi gerektiği ilkesi, Ekim 1943 Moskova Bildirileri’nde benimsenmişti; bu bildiriler, Alman teslimiyetinin ardından işgal altındaki bölgelerdeki suçlara karışanların ilgili bölgelere iade edilip yargılanacağını ve Nazi Almanyası’nın tüm liderliğinin “suçlu” olarak sınıflandırılıp “Müttefik hükümetlerinin ortak kararıyla cezalandırılacağını” belirtiyordu. Bu, İngiliz politikası açısından Nisan 1945’e kadar özet infazları içeren bir uygulamayı işaret ediyordu. Avrupa Danışma Komisyonu’nun çalışmalarıyla Moskova Bildirileri’nin ilkeleri detaylandırıldı ve Müttefiklerin hem Nazizmi hem de Alman militarizmini Avrupa’dan tamamen ortadan kaldıracağı taahhüt edildi. Bu bağlamda, İngiliz Savaş Kabinesi, Amerikan önerisiyle hem Nazi liderlerinin yargılanacağı hem de tüm Nazi kurumlarının “suç örgütü” olarak ilan edileceği bir adalet sistemi kurulmasını kabul etti. Bu uygulama ile Almanya’daki tüm devlet gücü ve sivil yönetim Nazi Partisi hizmetinde “suç” olarak değerlendirilmiş oldu.
Buna rağmen, Nazi devletinin suçlu bir yapı olarak ilan edilmesi, Alman Yüksek Komutanlığı ve silahlı kuvvet üyeleri için geçerli değildi. Nazi devleti hizmetindeki generaller, generalliklerini sürdürdü; askerler asker olarak kaldı ve Alman Yüksek Komutanlığı’nın emirleri 8 Mayıs 1945’e kadar geçerliydi. Dolayısıyla, Alman Yüksek Komutanlığı temsilcilerinin Berlin’de Teslimiyet Belgesi’ni imzalama yetkisi yasal olarak geçerliydi.
Hükümler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bildirinin önsözü, Almanya’nın savaş sorumluluğunu ve tüm Alman silahlı kuvvetlerinin koşulsuz teslimiyle Nazi Almanyası’nın yasal olarak sona erdiğini vurguladı. Metin, Alman ulusal halkının ve topraklarının varlığını 31 Aralık 1937 itibarıyla tanımladı ve Müttefiklerin Almanya’nın gelecekteki sınırlarını belirleme yetkisini içerdi. Preambül ayrıca ABD, SSCB, Birleşik Krallık ve Fransa hükümetlerinin dört temsilcisini “Müttefik Temsilciler” olarak belirledi ve bu temsilciler Almanya topraklarında ve eski Alman kuvvetleri üzerinde en yüksek sivil ve askeri otoriteyi kullanacaklardı.
Bildirinin 15 maddesi bulunmaktaydı; ilk sekiz madde Alman silahlı kuvvetlerinin teslimi ve askeri teçhizat ile istihbarat varlıklarının Müttefiklere teslimi ile ilgiliydi. Gelecekte Almanya’nın yönetimi açısından önemli olan maddelerden 11. madde Nazi liderlerinin ve diğer savaş suçlularının Müttefikler tarafından tutuklanıp yargılanmasını sağlarken, 13. madde Müttefiklere kontrol ettikleri bölgelerde Alman sivil, ekonomik ve hukuki yapıları üzerinde neredeyse sınırsız yetki veriyordu. Bu madde, Almanya’daki tüm seviyelerde kamu kurumlarının ve ekonomik işletmelerin de-Nazifikasyonu, savaş tazminatlarının tahsili ve Sovyet bölgesinde toprak reformu programının uygulanmasını sağladı.
Uluslararası hukukta yasal statü
[değiştir | kaynağı değiştir]Müttefikler, Adolf Hitler’in 30 Nisan 1945’te ölümüyle eski Alman devletinin varlığının sona erdiğini ve Alman devletinin egemenliğini artık sadece Müttefik Kontrol Konseyi’nin temsil ettiğini belirtti. Potsdam Anlaşması’na göre, Müttefik Kontrol Konseyi’nin Almanya üzerinde tam egemenliği sınırlı ve geçici bir vesayet niteliğinde olacak, dışişleri bakanları konseyi nihai barış antlaşması ve savaşın sona erdirilmesi için görevlendirilecekti.
Ancak, Alman Reichı’nın artık var olmadığı iddiası bazı hukukçular tarafından tartışıldı; bazı akademisyenler, bir devletin yasal olarak sona erdirilebilmesi için halkı ve topraklarının başka bir devlete resmi olarak katılması gerektiğini ve Berlin Anlaşması’nda bu seçeneğin açıkça reddedildiğini belirtti. Dolayısıyla, Alman ulusal devleti, Nazi Almanyası’nın çöküşünden bağımsız olarak hayatta kalmış sayılmalıdır.
İmzacıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bildiriyi imzalayan Müttefik başkomutanlar şunlardı:
- SSCB adına Georgi Jukov
- ABD adına Dwight D. Eisenhower
- Birleşik Krallık adına Bernard Montgomery
- Fransa adına Jean de Lattre de Tassigny
Eisenhower 5 Haziran’da Berlin’e vardı ve bildiriyi imzalayıp aynı gün Frankfurt’a dönmeyi planlıyordu. Jukov imzalamayı reddetti; çünkü, dediğine göre, 10. madde Sovyetlerin Almanya’da bulunan Japon uyrukluları tutuklamasını gerektiriyordu, oysa SSCB Japonya ile savaş halinde değildi. Eisenhower, bu hükmün metinden çıkarılmasını emretti; bu durum Moskova’dan onay alması gereken Jukov’u şaşırttı. Bunun ardından dört komutan, basının fotoğraf çektiği sırada bildirinin İngilizce, Fransızca, Rusça ve Almanca olmak üzere dört kopyasını imzaladı.
Gelişmeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Batılı Müttefiklerin askerleri, boşaltılan bölgelerin yönetimini Sovyet işgal bölgesine devretti ve Berlin’de kendi bölgelerinin idaresini üstlendi. 1 Ağustos 1945 tarihli Potsdam Anlaşması, İngiliz, Amerikan ve Fransız işgal bölgelerini ve Polonya-Almanya sınırını Oder-Neisse hattında belirledi. Alman doğu toprakları artık Polonya ve Sovyet (Kaliningrad Oblast) yönetimine geçti. Nihai Alman Barış Antlaşması ideolojik ve siyasi nedenlerle gecikmiş ve ancak 1991’de yürürlüğe giren Almanya’ya İlişkin Nihai Düzenleme Antlaşması ile işgal resmen sona ermiştir.
30 Ağustos 1945’te Müttefik Kontrol Konseyi kurularak işgal altındaki Almanya üzerinde en yüksek hükümet yetkisini devraldı; ancak her Müttefik gücü kendi işgal bölgesini kendi takdirine göre yönetmeye devam etti. Konseyin işleyişi, temsilciler arasında sürekli engellemeler nedeniyle ciddi şekilde kısıtlandı. Başlangıçta Potsdam Konferansı’na davet edilmeyen Fransa ve ardından 1948’de Sovyetler Birliği konseyden çekildi ve konsey 1971 ve 1990’a kadar tekrar toplanamadı.
Anma
[değiştir | kaynağı değiştir]Berlin-Köpenick, Wendenschloss bölgesindeki Niebergall Caddesi’nde bu alana bir anıt dikildi. Almancadan çevrildiğinde yazısı şöyle:
“5 Haziran 1945’te, burada Mareşal G. K. Jukov’un eski karargahında, Anti-Hitler Koalisyonu’nun yüksek komuta temsilcileri, Nazi Almanyası’nın Yenilgisi ve Dört Müttefik Devlet Aracılığıyla Devlet Yetkisinin Devralınması Bildirisi’ni imzaladılar.”