Bessi (halk)
Bessiler, Rodop Dağları çevresine özgü bir halktır. Osmanlı döneminde İslam'a geçmiş Bektaşi kökenli Balkan halklarındandır.[1][2][3] Kırcalılar, Osmanlı döneminde bölgede büyük ve etkili bir kavimdi. Bölgenin şu anki adının Kırcaali olması bu halk ile ilişkilidir.[4] "Kırcalı" adı Bulgarlar tarafından yöre halkına verilmiştir ve dağ köylerinde yaşayan, yağmacı ve savaşçı özellikler gösteren kabileleri tanımlamaktadır.[4] Türk kökenli olmayan Kırcalılar'ın asimilasyonu sonucu bu isim de Türkçeye Kırcaali olarak geçmiştir.[4] Antik çağlarda bölgede yaşamış ve yine "Dağlı" olarak adlandırılmış önemli Trak kabileleri mevcuttu.[1] Bes'ler bu bölgede yaşamış Trak kabilelerinin genel adıdır ve Romalılar da bu kabileyi yağmacı dağ haydutları olarak tanımlamıştır.[5] Eldeki genetik, tarihsel ve kültürel veriler halkın Trak kökenli asimile olmuş bir topluluk olduğunu göstermektedir.[6][7] Halkın geçmişte konuştuğu dil ile ilgili kesin bilgi yoktur.[8][9][10][11]
18.yy sonlarına doğru değişik çeteler kurarak devleti uzun süre uğraştırmış olan Kırcalılar/Dağlılar, Osmanlı tarafından yağmacı ve asi bir kabile olarak tanımlanmıştır. Uzun süren anarşi dönemi sonunda siyasi ve ekonomik nedenlerle başlamış olan Kırcalı/Dağlı ayaklanmaları Osmanlı tarafından kanlı bir şekilde bastırılmıştır.[12] Kırcalı/Dağlı İsyanları'nın gerçek sebeplerinden biri, bu topluluğun Osmanlı Devleti'nin merkezileşme amacıyla kurmak istediği Nizam-ı Cedit adlı yeni orduya karşı çıkmasıdır.[13][14][15] Bu yeni ordunun amacı yeniçerileri ortadan kaldırmaktı. Osmanlı döneminde Kırcalı Sekbanları ve Arnavud Sekbanları bölgede önemli bir askerî güçtü. Sekbanlar yeniçeri birliğinin önemli bir bölümünü oluşturur ve devşirme kökenli askerlerdir. Bölgedeki yerel yöneticiler ve Kırcalı reisleri kurulacak yeni ordu ile Osmanlı'nın artık kendilerine ihtiyaç duymayacağını düşünmüştür. Kısaca, Rumeli'de barış paralı askerlikle sağlanıyordu. Osmanlı'nın bu yapıyı bozma teşebbüsü doğal olarak devşirme kökenli paralı askerleri isyana sevk etmiştir. Ve çete liderleri ilerleyen zamanlarda yöre halkını Türklerden kurtarmaya çalışan kahramanlar olarak Bulgaristan tarihine geçmiştir. Tarıma elverişsiz Rodoplar'da yaşayan Trak bağlantılı gruplar veya daha batıdaki Arnavudlar için paralı askerlik eski tarihlerden beri geçim kaynağı olarak görülmüştür. Yöre halkı Roma döneminde de paralı askerlik yapmıştır.[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Trakyanın Kültür ve Tarihi-Dr Arif Müfid Mansel
- ^ Rodoplar'da Türk Kalmak-İsmet Topaloğlu
- ^ İstanbul Ansiklopedisi-Reşad Ekrem Koçu-Sayfa 597
- ^ a b c "Rumelide Kırcalı Faaliyetleri ve Puşkin in Kırcalı Adlı Öyküsü-Dr Zeynep Zafer" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ "Bes Kabilesi Traklar". 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ FTDNA Trak Projesi
- ^ "FTDNA Balkan Projesi". 23 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021.
- ^ "Trak Dili-Ivan Duridanov". 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ DOĞU TRAKYA AĞIZLARINDA UZUN ÜNLÜLER-Levent Doğan
- ^ KIRKLARELİ PINARHİSAR MERKEZ İLÇESİ VE KÖYLERİ AĞIZ İNCELEMESİ-Gizem Demiray
- ^ KIRKLARELİ İLİ AĞIZLARI SÖZ VARLIĞI-Hakkı Özkaya
- ^ "Rumeli Dağlı İsyanları". 15 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ "Nizam-ı Cedit". 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ "MERKEZİ OTORİTE KARŞISINDA BİR DAĞLI EŞKIYASI: DELİ KADRİ". 30 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ Doç Dr Yücel Özkaya-Osmanlı İmp Dağlı İsyanları 1791-1808
- ^ Doğu Trakya'da Traklar-Prof Dr Engin Beksaç
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Traklar ve Dağlılar/Bessi 15 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.