Bilär
| Diğer adı | Pulyar, Büyük Şehir |
|---|---|
| Konum | Alexeyevsky Bölgesi, Tataristan Cumhuriyeti, Tataristan, Rusya |
| Bölge | Rusya |
| Parçası | Tataristan |
| Tarihçe | |
| Kuruluş | 10. yüzyıl |
| Sit ayrıntıları | |
| Arkeologlar | Fayaz Huzin, Albert Khalikov |
| Durum | Yarı şekilde harap olmuş |
| Mülkiyet | Halka açık |
| Kamusal erişim | Evet |
Bilär, (Çuvaşça: Пӳлер, Tatarca: Биләр, İdil Bulgarcası: بُلَرْ Büler) İdil Bulgarları'nda yer alan bir Orta Çağ kentidir. İdil Bulgarları'nın Moğol istilası'ndan önce ikinci başkentiydi. Günümüzde Tataristan'ın Alexeeyevsky Bölgesi'ndeki Maly Cheremshan'ın sol kıyısında yer almaktadır. Bilyarsk'a uzaklığı 50 km, Kazan'a uzaklığı ise 150 km'dir.[1]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Aralık 1329/Ocak 1330'da tarihlenen İdil Bulgarcası Bulgar mezar taşında adı Mûn Büler yêli (Çuvaşça: мӑн Пӳлер ялӗ) şeklinde büyük Büler köyü anlamında geçmektedir.[2][3][4][5] Etimolojisi bilinmemektedir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehir, 10. yüzyılda İdil Bulgarları'nın yerli Bilyar kabilesi tarafından kuruldu. Rus kroniklerinde, aynı zamanda "Büyük Şehir" (Великий город) olarak bilinmektedir. Nedeni ise şehrin nüfusu 100.000'den fazla olmasıydı.[6] Bilär, Orta Volga'da ki ana ticaret merkezlerinden biriydi. Ayrıca İdil Bulgarları başkenti Nur-Suvar şehrinin 12. ve 13. yüzyıllarda alternatif şehri olarak ikinci başkentiydi. 1236 yılında Bilär Kuşatması ile şehir halkı, Moğol İmparatorluğu hanı Batu Han tarafından kovuldu. Şehir daha sonra yeniden inşa edildi ancak eski boyutunu veya gücünü asla geri kazanamamıştır. Şehrin kalıntıları (yaklaşık 8 km²) Rychkov, Tatischev, Khalikov ve Khuchin gibi araştırmacılar tarafından araştırıldı.
1654'te eski Bilyar'ın yakınında, bugün etnik bir Rus köyü olan Bilyarsk'da bir Rus sınırı kuruldu. 1930-1963 yıllarında Bilyarsk, Bilyar İlçesi'nin idari merkeziydi. 2000 yılındaki nüfus sayımına göre köy nüfusu 2.270'tir. Ayrıca bu köy, kimyager Aleksandr Arbuzov'un doğduğu yerdir.
Bilyar aynı zamanda Orta Çağ Avrasyası'nın en büyük şehirlerinden biriydi. Şehrin 1236'da istila edilmesi, anıtsal mimarisinin kaybıyla sonuçlanmıştır.
Bilyar Noktası
[değiştir | kaynağı değiştir]Güney Shetland Adaları'nda yer alan Livingston Adası'ndaki Bilyar Noktası adını Bilär'dan almaktadır.[7]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Bilyar Tarih Arkeoloji Müzesi -
Bilyar değirmen taşı -
Eski Bilyar haritası -
Eski Bilyar tencereleri
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Minahanim Tekleli. Türk kitabı, Unutulmuş Yarih. Yeniden adlandırılan isimler, Bakü, Nurlar, 2009.
- ^ "ЭПИГРАФИЧЕСКИЕ ПАМЯТНИКИ ГОРОДА БУЛГАРА - ЧГИГН". chgign.ru. 15 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2024.
- ^ Лерунович, Измайлов Искандер (2015). "Этнокультурная История Булгарии XII XIII вв. По мусульманским эпитафийным памятникам периода Улуса Джучи". Филология и культура (1 (39)): 283-290. ISSN 2074-0239. 16 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Kasım 2024.
- ^ Khakimzi͡anov, Farid Sabirzi͡anovich (1978). I︠A︡zyk ėpitafiĭ volzhskikh bulgar (Rusça). Nauka.
- ^ Tekin, Talât (1988). Volga Bulgar kitabeleri ve Volga Bulgarcası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 146. ISBN 978-9-751600-660. 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2022.
- ^ Khalikov A.Kh., "Tatar people and its anscestors", Kazan, Tatar Book Publishing, 1989, s. 93 (Халиков А. Х., Татарский народ и его предки, Казань, Татарское кн. изд-во, 1989, С.93, In Russian
- ^ Bilyar Point. 31 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fayaz Sharipovich Huzin | BILYAR - BULGARIAN GREAT CITY (Publisher "Zaman" Republic of Tatarstan 14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.). Russian (Хузин Фаяз Шариповичь | Биляр - Великий Город Болгарский (Издательство «Заман» Республика Татарстан 14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.))
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bilyar internet sitesi
- İdil Bulgarları nasıl kayboldu? 28 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bilyar Arkeolojik Seferi'nin 50. Yıldönümü: Büyük Şehir soruşturmasının sonuçları ve sorunları 25 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.