Bilim etiği

Bilim etiği, bilimsel çalışmaların tasarlanması, yürütülmesi, sonuçlandırılması ve yayımlanması süreçlerinde uyulması gereken ahlaki ilkeler bütünüdür. Bilimin temel amacı olan gerçeğe ulaşma sürecinde; araştırmacıların güvenilir, tarafsız ve insan/hayvan haklarına saygılı olmasını garanti altına almayı hedefler.

Bilim etiği, sadece intihal yapmamayı değil; aynı zamanda deneylerde kullanılan deneklerin korunmasını, verilerin doğru toplanmasını ve bilimsel yayın sürecinin şeffaflığını da kapsar.

Temel İlkeler

Bilimsel etiğin evrensel kabul gören dört temel ilkesi şunlardır:

• Gerçeğe Uygunluk: Verilerin saptırılmadan, olduğu gibi sunulması.
• Zarar Vermeme: Araştırmanın çevreye, insanlara veya hayvanlara fiziksel/psikolojik zarar vermemesi.
• Bilgilendirilmiş Onam: Denek olarak kullanılan insanların, araştırmanın riskleri hakkında önceden bilgilendirilip onayının alınması.
• Yazarlık Hakkı: Çalışmaya katkı sağlayan herkesin adının belirtilmesi, katkısı olmayanların ise yazarlar arasına eklenmemesi.

Etik İhlalleri

Bilimsel araştırmalarda en sık karşılaşılan etik ihlaller "FFP" (Fabrication, Falsification, Plagiarism) kısaltmasıyla bilinir:

• Uydurma (Fabrication): Yapılmayan bir araştırmayı yapılmış gibi göstermek veya sahte veri üretmek.
• Çarpıtma (Falsification): Hipotezi doğrulamak için veriler üzerinde oynamak veya istenmeyen sonuçları gizlemek.
• İntihal (Plagiarism): Başkalarının fikirlerini kaynak göstermeden kullanmak.
• Dilimleme (Salamizasyon): Tek bir çalışmadan çıkan sonuçları yapay olarak bölüp birden fazla yayın haline getirmek.

Etik Kurullar

Günümüzde üniversitelerde ve araştırma merkezlerinde, yapılacak çalışmaların etik standartlara uygunluğunu denetleyen "Etik Kurullar" bulunur. Özellikle canlı denekler üzerinde yapılacak çalışmalar için bu kurullardan önceden izin alınması zorunludur.

Ayrıca bakınız

• Akademik dürüstlük
• Biyoetik
• Hipokrat Yemini