Bozkurt-Lotus davası
Bozkurt-Lotus davası, 2 Ağustos 1926 tarihinde Türk vapuru Bozkurt ile Lotus adındaki Fransız vapurunun Ege denizindeki Midilli açıklarında çarpışarak batması ve 8 Türk vatandaşının hayatını kaybetmesi sonucu Bozkurt'un kaptanı ile beraber Fransız gemisinin nöbetçi kaptanı Demons'un İstanbul'da Türkiye Devleti tarafından tutuklanması neticesinde başlayan uluslararası bir davadır.[1]
Dava öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransa, tutuklama kararına itiraz ederek Fransız kaptanını Türkiye'nin tutuklama yetkisi olmadığını iddia etmiştir. Bunun üzerine Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı'na başvurulmuş, 1934 yılındaki Soyadı Kanunu ile Bozkurt soyadını alacak olan Mahmut Esat'ın Türkiye'yi savunduğu bu dava Türk tezinin kazanması ile sonuçlanmıştır.
Mahmut Esat dava öncesi süreci şu şekilde anlatmıştır:[2]
Bir gün Atatürk ve İnönü beni nezdlerine çağırdılar. Meseleyi bir daha izah etmemi emrettiler. Anlattım ve sözlerimi şöyle tamamladım: "Paşam, Lahey Adalet Divanına gidelim, kimin haklı olduğu meydana çıksın. Ben hakkımızdan eminim. Müsaade ederseniz davamızı ben müdafaa edeyim. Kaybedersem memlekete bir daha dönmem. Fakat kazanacağız. Hem Adalet Divanı önüne gitmeden Fransızların dediğini yapacak olursak Fransız Devletinin tehditleri karşısında boyun eğmiş olacağız, bu da onlara diğer meselelerde aynı tehditleri öne sürdürmek cesaretini verecektir. Halbuki Lahey Divanına gidersek davayı kaybetsek dahi şeref ve haysiyetimiz zedelenmez. Zira milletlerarası bir mahkemenin hükmüne uymak şerefsizlik değil, bilakis büyük şereftir." Bu sözler üzerine Atatürk bana şu şekilde cevap verdi: "Güle güle git kazanacaksın, kazanmasan da memleket seni bağrına basacaktır".
Lotus prensibi
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransa, Türkiye'nin yaptığı tutuklamanın uluslararası hukuka aykırı olduğunu öne sürerek açık denizlerde işlenen suçlarda, yalnız geminin bağlı olduğu devletin kovuşturma hakkı bulunduğunu savundu. Adalet Divanı bunun zorunlu ve kesin bir kural olmadığına kanaat getirip suçun etkisinin Türk gemisinde görülmesi sebebiyle Türk Devleti'nin olayla ilgilenme hakkı bulunduğunu belirtti ve Fransız kaptanı hakkında kovuşturma yapmakla Türkiye'nin uluslararası hukuka aykırı davranmadığını kabul etti. Bu karar, literatüre Lotus prensibi ya da Lotus yaklaşımı olarak geçti ve "açık denizlerin serbestliği ilkesi" adı altında 1958 tarihli "Cenevre Açık Deniz Sözleşmesi"nde sözleşmeye taraf tüm ülkeler için kural hâline getirildi.[3]
İlgili maddeler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (United Nations Convention on the Law of the Sea)
İlgili kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gülseren Akalın. “Bozkurt-Lotus Davası ve Atatürk”, Atatürk Araştırma Merkezi, V. Uluslararası Atatürk Kongresi 8 – 12 Aralık 2003, Ankara; Beşinci Uluslararası Atatürk Kongresi (Bildiriler), C. II, s. 1555-1565, Ankara, 2005
- Mustafa Balcıoğlu, Enver Bozkurt, M. Akif Kütükçü, Yasin Poyraz. Bozkurt Lotus Davası, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2003. ISBN 975-591-477-3
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Alper Ersaydı, "Bozkurt-Lotus Davası ve Genç Türkiye'nin Hukuksal Yetkinliği", Tarih Okulu, Ocak-Nisan 2010, sf. 33-43
- ^ Tarık Ziya Işıtman, Mahmut Esat Bozkurt Hayati-Şahsiyeti-Eserleri, Güneş Basım ve Yayınevi, İzmir, 1944, sf. 19-20
- ^ "Convention of the High Seas (1958)". 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Case of The S.S. Lotus Full Text of the Judgment.
- Bozkurt-Lotus Davasının Uluslararası Hukuktaki Önemi ve Yeri - Durmuş Tezcan, 1995