Bua dilleri
Bua dilleri, Savana dillerinin Mbum-Day alt grubunun bir alt grubudur ve Güney Çad'da, Chari Nehri ile Guéra Masifi arasında uzanan bir bölgede, 30.000'den az kişi tarafından konuşulmaktadır. Joseph Greenberg'in Adamawa dil ailesi önerisinde "G13" olarak etiketlenmişlerdir. Nihayetinde Nijer-Kongo dil ailesinin bir parçasıdırlar ve Laal üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuşlardır.
Bua dilleri Çad dilleriyle geniş bir temas içindeydi.[1]
Diller
[değiştir | kaynağı değiştir]Bua dilleri şunlardır:
- Bua dili (1993'te 7.708 kişi tarafından konuşuluyordu), Chari Nehri'nin kuzeyinde, Korbol ve Gabil civarında (gruba bu dilden dolayı bu dil adı verilmiştir); Fania diliyle karşılıklı olarak anlaşılabilir.
- Fania, Mana veya Kobe (1997'de 1.100'den fazla konuşanı vardı), Iro Gölü'nün batısındaki Mouraye, Sengué, Malakonjo, Rim, Sisi, Karo köylerinde.
- Niellim veya Lua (1993'te 5.157 konuşan), Sarh'ın kuzeyindeki Chari Nehri boyunca Niellim ve Niou çevresinde konuşulur (nesli tükenmiş Chini lehçesi dahil)
- Tunia (1993'te 2.255 konuşan), Sarh çevresi (yok olmuş Perim lehçesi dahil)
- Noy veya Loo (1993'te 36 kişi tarafından konuşuluyordu), Sarh'ın güneyindeki Bedaya, Balimba, Djoli, Koumra ve Koumogo'da konuşuluyordu. Neredeyse nesli tükendi.
- Gula dilleri:
- Koke (1993'te 600 konuşmacı), Daguela civarında
- Bolgo (1993'te 1.800 kişi konuşuyordu), Melfi yakınlarında, Koya, Boli, Gagne ve Bedi'de.
Boyeldieu ve diğerleri (2018:55-56) tarafından hazırlanan Bua dillerinin tam listesi aşağıda verilmiştir.[2]
| Dil | Alternatif isimler | Endonimi | Konumlar | Konuşmacı sayısı |
|---|---|---|---|---|
| Lua | Niellim, Nielim | luāà | Niellim, Niou, Sarh | 5.000 |
| Cini | ci᷅nī | Niellim | yok olmuş | |
| Tun | Tounia, Tunya | tǔn | Sarh | 2.000 |
| Perim | pèrìm | Niellim çevresi | yok olmuş | |
| Lɔɔ | Noy | lɔ́ɔ̄ | Bédaya, Djoli, Balimba, Koumogo Koumra | yok olmuş |
| Kulaal | Goula d'Iro, Gula Iro | glossonym: kùláál | Masidjanga, Boum Kabir, Tiéou, Tiolé Kabir | 3.500 |
| Bon Gula (Goula de Bon) | Eeni | Bon, Ibir | 1.200 | |
| Zan Gula (Goula de Zan) | Moraj | glossonym: More or Morre [mɔrrɛ] | Zan, Chinguil | 3.200 |
| Ɓa | Boua, Boa, Bua | ɓà | Korbol, Lagouaye, Nyamko, Tigli, Tim, Bar, Sakre Deleb, Malbom, Ladon ve daha kuzeyde, Gabil'de izole bir grup | 8.000 |
| Korom/Kawãwãy | Bar, Sarabara, Sakré Deleb, Tilé Nougar | 60 | ||
| Fanya | Fanian | fãỹa | Karo, Ataway, Tilé Nougar, Timan, Sisi, Jant | 1.000 |
| Tereu | Bolgo Dugag | tērēù, glossonym: tērēùnī | Aloa (IGN Alouna?), Niagara (IGN Niakra?), Koya, Boli | 1.000 |
| Bolgo yaygın | Bolgo Kubar | bólgò, glossonym: bólgònî | Agrap, Gagne, Bedi, Moulouk, Hari, Kodbo | 1.800 (yaygın Bolgo ve Bormo) |
| Bormo | Bolgo Kubar | bòrmó, glossonym: bòrmónì | Agrap, Gagne, Bedi, Moulouk, Hari, Kodbo | 1.800 (yaygın Bolgo ve Bormo) |
| Koke | Khoke | Daguéla, Chobo | 600 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Güldemann, Tom (2018). "Historical linguistics and genealogical language classification in Africa". Güldemann, Tom (Ed.). The Languages and Linguistics of Africa. The World of Linguistics series. 11. Berlin: De Gruyter Mouton. ss. 58-444. doi:10.1515/9783110421668-002. ISBN 978-3-11-042606-9.
- ^ Boyeldieu, Pascal, Raimund Kastenholz, Ulrich Kleinewillinghöfer & Florian Lionnet (2018). The Bua Group languages (Chad, Adamawa 13): A comparative perspective. In Kramer & Kießling (eds.), Current approaches to Adamawa and Gur languages. Cologne: 2018, 53-126.