Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası
| Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | CSO |
| Öncül | Mızıka-yı Hümâyun |
| Eski adı |
|
| Kuruluş tarihi | 1826 |
| Orkestra şefi | Cemi'i Can Deliorman[1] |
| Konum |  Ankara, Türkiye |
| Konser salonu | CSO Ada Ankara |
| Bağlı olduğu kurum | Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı |
| Resmî site | Resmî site |
Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası veya kısa adıyla CSO, Türkiye'de çok sesli müziği yayma, tanıtma, sevdirme, Türk bestecilerin eserlerini yurt dışında seslendirme amaçlarına hizmet eden Ankara'da yerleşik senfoni orkestrasıdır. Dünyada, kuruluşundan itibaren varlığını kesintisiz sürdüren en eski orkestralardan biridir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1826'da Osmanlı padişahı II. Mahmut devrinde İstanbul'da batılı bir bando oluşturmak düşüncesiyle Mızıka-ı Hümayun adı ile kurulan topluluk, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın temelini oluşturur. Mızıka-ı Hümayun, 1924 yılında Gazi Mustafa Kemal'in isteği ile Ankara'ya taşındı ve 1932 yılında Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası adını alarak Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığına bağlı olarak hizmetlerine devam etti. 1957 yılında Riyaset-i Cumhur Senfoni Orkestrası adını almış olan orkestra, günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlıdır.
Osmanlı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehter takımı yerine batılı bir askerî bando oluşturmak için kurulan Mızıka-ı Hümayun, zamanla çeşitli müzik, sahne sanatı ve eğlence dallarını bünyesinde toplayan bir örgüt olmuştu. Orkestranın başına başlangıçta İstanbul'da yaşayan Fransız uyruklu bir sanatçı getirildiyse de yetersiz olduğu görülünce Sardunya Hükûmeti'nin tavsiyesi üzerine davet edilen Giuseppe Donizetti, 17 Eylül 1828 tarihinde İstanbul'a gelerek orkestra şefliğine atandı. Donizetti, öldüğü 1856 yılına kadar görevini sürdürdü. Donizetti'nin yerine İtalyan sanatçı Callisto Guatelli orkestranın yönetimine getirildi. Callisto'nun 1899'da ölümünden sonra orkestrayı Aranda Paşa yönetti. 1908 yılında flütist Saffet Atabinen, ilk Türk şef olarak orkestranın başına geçti ve orkestraya yenilikler getirdi.
Mızıka-ı Humayun'un ilk parlak sanatsal yükselişi, 1919 yılında 60 kişilik kadrosu ile Avrupa kentlerinde verilen konserler ile gerçekleşti. Konser öncesinde Mızıka-ı Hümayun yöneticiliği ile orkestra şefliği birbirinden ayrılarak Osman Zeki Üngör ilk defa bağımsız bir orkestra şefi olarak göreve başlamış, Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında orkestra, Osmanlı Padişahı'na bağlı bir kurum olarak varlığını devam ettirmiş, saltanat kaldırılınca halifeye bağlanmış ve Makam-ı Hilafet Mızıkası adını almıştır.
Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hilafetin kaldırılmasından 8 gün sonra, 11 Mart 1924'te orkestra, TBMM'nin karşısındaki binada ilk konserini verdi. Yeni hükûmetin önünde ilk sınavını böylece veren orkestra, 27 Nisan 1924 tarihinde dönemin Türkiye Cumhurbaşkanı Atatürk'ün emri ile Ankara'ya taşındı.[2] Osman Zeki Üngör'ün yönetiminde çalışmalarına devam eden orkestra, Türk Ocağı'ndaki konserlerin yanı sıra radyo konserlerine de ağırlık verdi.
Cumhuriyet dönemindeki ilk yurt dışı turnesi 1926 yılında gerçekleşti. "Karadeniz Gemisi"ndeki Yerli Malı Sergisi'nin Avrupa sahil şehirlerine yaptığı 4 aylık geziye katılan orkestra, büyük ilgi gördü. 1932 yılına kadar Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığınabağlı olarak çalışmayı sürdüren orkestra, Zeki Üngör'ün çabaları ile 23 Haziran 1932 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığına bağlandı ve Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası adını alarak Cumhuriyet ile özdeşleşti. Bu adın alınması ile bando ve orkestra kesin olarak birbirlerinden ayrıldı. Zeki Üngör, 1934'te orkestradan ayrıldı.
Konser salonu
[değiştir | kaynağı değiştir]Orkestra, 2020'ye kadar çalışmalarını kendisine 1961 yılında tahsis edilmiş ve 1962'de konser salonuna dönüştürülmüş olan binada sürdürmüştür. Söz konusu bina Gençlik Parkı'nın güneyinde, Talatpaşa Bulvarı üzerindedir. Bu konser salonu ile Ankara Adliyesi arasındaki bölgede[3] 1995-2020 arasında inşa edilen yeni iki senfonik müzik salonunu içeren CSO Ada Ankara, 3 Aralık 2020'de hizmete girdi.[4][5] Orkestra konserlerine CSO Ada Ankara adlı müzik kompleksinde yer alan Büyük Salon, Mavi Salon ve tarihi CSO Salonu'nda devam etmektedir.
Orkestra yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Orkestrada idare ve sanat otoritesi 1951 yılına kadar tek şefte toplanmış bulunuyordu. Orkestra sanatçıları aynı yıl kendilerine bir yönetim kurulu seçtiler. Bu yönetim şekli 1957'de "Kuruluş Özel Yasası" ile resmîleşmiş, orkestra yönetimi, yönetim kurulu ve teknik kurul olmak üzere iki organa ayrılmış, her sene tekrarlanan bir seçimle orkestrayı yönetecek 5 kişilik yönetim kurulu belirlenmeye başlamış ve seçilen yönetim kurulu orkestranın senelik programını belirlemeye, teknik kurul ise yabancı şef ve solistlerin seçimini yapmaya başlamıştır.[6]
Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası şefleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Tarih | Orkestra şefleri | Notlar |
|---|---|---|
| 1924–1934 | Zeki Üngör | |
| 1934-1935 | Adnan Saygun | |
| 1935-1946 | Ernst Praetorius | |
| 1946-1952 | Hasan Ferit Alnar | |
| 1957-1959 | Robert Lawrence | |
| 1960-1962 | Bruno Bogo | |
| 1960-1963 | Otto Matzerah | |
| 1963-1971 | Gotthold E. Lessing | |
| 1971-1975 | Jean Perisson | |
| 1977-1982 | Tadeusz Strugala | |
| 1982-1986 | Hikmet Şimşek | |
| 1988-1999 | Gürer Aykal | |
| 2007-2020 | Rengim Gökmen | |
| 2020-günümüz | Cemi'i Can Deliorman |
Yardımcı şefler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Selman Ada
- Gürer Aykal
- Alexander Rahbari
- Alparslan Ertüngealp
- Antonio Pirolli
- Burak Tüzün
- Cem Mansur
- Doron Salomon
- Emil Tabakov
- Emin Güven Yaşlıçam
- Erol Erdinç
- Ertuğ Korkmaz
- İbrahim Yazıcı
- Marek Pijarowski
- Michel Tabachnik
- Naci Özgüç
- Rengim Gökmen
- Server Ganiev
- Shardad Rohani
- Tadeusz Strugala
- Murat Kadir Gök
Belgeseller
[değiştir | kaynağı değiştir]Deniz Çubukçu yönetmenliğinde çekilen "Marşlardan Senfonilere:Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası" (2008) başlıklı belgesel, yaklaşık 30 dakikalık 2 bölümden oluşur. Birinci bölümde orkestranın günümüzdeki işlevi ve Osmanlı Dönemi'ndeki yapısı, ikinci bölümde ise Cumhuriyet Dönemi'ndeki gelişmeler ele alınır.
Neslihan Semerci yönetmenliğinde çekilen Müzikli Bir Göç Masalı (2022) adlı belgesel, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın tarihi binasından yeni binasına taşınma hikâyesini konu edinir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cemi'i Can Deliorman Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Şefliğine getirildi". 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020.
- ^ Tarihçe: "Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası" 20 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CSO.gov.tr sitesi, (Erişim tarihi: 7 Nisan 2014)
- ^ "Gül Keskin, AKM'de sessiz değişim, (17 Ekim 2007)". 17 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2012.
- ^ "Seçim Aydın, Günay'ı Yalnız Bırakmayalım". turizmdebusabah.com. 1 Nisan 2012. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2012.
- ^ "CSO, sahne aldığı isimlerle 'yeni evi' CSO Ada Ankara'yı dünyaya tanıttı". Anadolu Ajansı. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022.
- ^ CSO'nun yeni direktörü 8 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Rengim Gökmen, Milliyet (10 Ocak 2007)
- ^ "TRT - Neslihan Semerci". kameraarkasi.org. 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
