Ernst Praetorius
Ernst Praetorius | |
|---|---|
| Doğum | 20 Eylül 1880 Berlin, Almanya |
| Ölüm | 27 Mart 1946 (65 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara, Türkiye |
| Meslek | Orkestra şefi, Besteci |
| İşveren | Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Weimar Devlet Operaları |
Ernst Praetorius (d. 20 Eylül 1880, Berlin ö. 27 Mart 1946, Ankara), Alman müzik tarihçisi, öğretmen ve orkestra şefidir.
1924'te Weimar’daki Devlet Operaları’nın genel müzik direktörü oldu: 1933'te Nazi yönetimini protesto için istifa etti; Türkiye'de çok sesli müziğin gelişmesi için Paul Hindemith'in tavsiyesi ile 1935'te Ankara'ya davet edildi ve ömrünün sonuna kadar Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın şefliğini yaptı.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1880 yılında Berlin'de doğdu. 7 yaşından itibaren sırasıyla Emil Köhler ve Arno Helf’ten keman dersleri aldı, ayrıca Otto Reubke ile kompozisyon çalıştı. 1899 ve 1905 yılları arasında Berlin Friedrich Wilhelm Üniversitesi’nde ünlü filozof ve psikolog Carl Stumpf’un gözetiminde müzik bilimi ve müzik tarihi öğrenimi gördü. “Franchinus Gaffurius’un Ölçü Teorisi” adlı çalışması ile ödül aldı.
1906 ve 1909 yılları arası, sonradan Leipzig Enstrüman Müzesi'ne dönüşecek olan, Köln Heyer Müzik Tarihi Müzesi'nin müdürlüğüne getirildi. 1909 ve 1912 arası Köln Operası'nın korrepetitörü ve orkestra şefi oldu. 1912 ve 1913 yılları arası Bochum Devlet Operası, 1913 ve 1914 yılları arası Leipzig Neu Tiyatrosu ve Breslav Devlet Operası'nın şefliğini üstlendi. Breslav'daki şeflik görevini 1922'ye kadar sürdürdü ve eşzamanla bir sene de Lübeck Devlet Operası'nda çalıştı. 1922 ve 1924 yılları arası Büyük Halk Operası'nın ve Berlin Devlet Operası'nın şefliğine getirildi.
1924'te Weimar'daki Devlet Operaları'nın genel müzik direktörü oldu. Aynı zamanda Avrupa'da pek çok orkestrayı yönetti. Filozof Jean-Jacques Rousseau’nun bestelediği Le Devin du Village (Köy Kahini) adlı operasını yönetti. Kurum, seyirci ve müzik bilimi çevrelerinde saygınlık kazanmasına rağmen Nazi çevreleriyle şiddetli bir şekilde mücadele etmek durumunda kaldı. Çağdaş müziğe önem verdi.
1928’de Ernst Krenek’in 2 perdelik Jonny Spielt Auf adlı operasını repertuvara alması Nazilerin ona olan tepkilerini artırdı. 1933’te ise Paul Hindemith’in Cardillac adlı operasını repertuvara alması iktidarı eline geçiren Naziler için bardağı taşıran son damla oldu. Praetorius Genel Müzik Direktörlüğü’nden istifa etti. 1935’te Berlin Devlet Operası ile sözleşme yapması siyasi baskılarla engellendi. Bunun üzerine Paul Hindemith’in de önerisiyle Eduard Zuckmayer, Carl Ebert ve Liko Amar ile beraber Ankara’ya geldi.
1946’ya dek Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın Müzik Direktörü oldu. 13 Şubat 1942'de Beethoven'in Fidelio operasının Türkiye'deki ilk temsili Ankara Devlet Konservatuvarı tarafından Necil Kâzım Akses ve Ulvi Cemal Erkin’in çevirisi ve Carl Ebert’in rejisiyle Ernst Praetorius’un şefliğinde gerçekleşti.[1] Ernst Praetorius, 18 Nisan 1942'de Cebeci Devlet Konservatuvarı Salonu'nda Beethoven’ın 9. Senfoni’sinin Türkiye'de tam kadrolu olarak gerçekleşen ilk seslendirilişini de yönetti.[1] (26 Mart 1927'de Osman Zeki Üngör yönetimindeki Riyaseticumhur Orkestrası, koro partilerini saksafon grubunun çaldığı şekilde eseri ilk kez seslendirmişti.)
Nedim Otyam, Ulvi Cemal Erkin gibi isimlerle ortak çalışmalarda bulundu. Ayrıca pek çok Türk bestecisini eser bestelemesi için teşvik etti ve bunların da prömiyerlerini yönetti. 1940'ta Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün izniyle kayınvalidesini de Türkiye'ye getirdi.
Bir ameliyat sonrası uykusu sırasında yataktan düşme sonucu 1946'da Ankara'da öldü.[2] Ankara Asri Mezarlığı'na defnedildi.
Alman eşi de yaşamını Türkiye'de sürdürmüştür. Hakkında Ernst Praetorius, Weimar’dan Ankara’ya adlı belgesel yapılmıştır.[3]
1941 Ankara Senfonisi
[değiştir | kaynağı değiştir]2019 yılında müzisyenin "1941 Ankara" isimli senfonisi Ankara Devlet Konservatuvarı kütüphanesinde bulunmuş ve 2023'te CSO Ada Ankara Ana Salon'da düzenlenen bir konserde Burak Tüzün'ün yönettiği Hacettepe Üniversitesi Senfoni Orkestrası tarafından seslendirilmiştir.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Eğecioğlu, Ömer (19 Aralık 2020). "Dokuzuncu Senfoninin Türkiye'de İlk Seslendirilişi" (PDF). 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Aralık 2023.
- ^ "Ölümsüz eser CSO sahnesinde!". Milliyet. 26 Kasım 2008. 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2023.
- ^ Morgül, Mahiye (29 Kasım 2008). "Ernst Praetorius ve CSO'da Alman Kültür'ün Kültürsüzlüğü… Mahiye Morgül : Musiki Dergisi". 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2023.
- ^ "Ernst Praetorius'un '1941 - Ankara' senfonisi ilk kez seslendirildi - Magazin haberleri". Habertürk. 14 Aralık 2023. 14 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2023.
Ek okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]Reiner Möckelmann: "Wartesaal Ankara. Ernst Reuter - Exil und Rückkehr nach Berlin, Berlin 2013, sayfa 93-98
