Carthago delenda est
Carthago delenda est (Latince: "Kartaca yok edilmelidir/yıkılmalıdır") Roma Cumhuriyeti dönemi siyasetçilerinden Marcus Porcius Cato tarafından söylenen Latince deyim. Azılı bir Kartaca düşmanı olan Cato her konuşmasını Ceterum (autem) censeo Carthaginem esse delendam (Ayrıca Kartaca'nın yok edilmesi gerektiğini düşünüyorum) şeklinde bitirirdi. Cato'nun da katkıda bulunduğu siyasi ortam sonunda Üçüncü Pön Savaşına ve dolayısıyla egemen bir devlet olarak Kartaca'nın tarihten silinmesine yol açmıştır.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Roma Cumhuriyeti ilk iki Pön Savaşında başarılı olsa da süreç içinde Cannae Muharebesi gibi örneklerde oldukça ağır mağlubiyetler almıştı. Buna rağmen Scipio Africanus komutasında zafer kazanılmıştı. Yenilginin ardından Kartaca Cumhuriyeti varlığını sürdürse de toprakları küçülmüş ve bugünkü modern Tunus'un kuzey bölgelerine kadar sınırlandırılmıştı.
Ancak Cato, Kartaca ile Numidya arasındaki barış görüşmeleri için kente gittiğinde Kartaca'nın zenginliği karşısında şaşakalır ve zamanla bu gücün Roma için yeniden tehlike yaratacağına inanır. Bunun ardından Cato, konu Kartaca ile ilgili olsun veya olmasın yaptığı her konuşmanın ardından Kartaca'nın yok edilmesi talebini içeren bu cümleyi söyler. Ancak o dönem Senato savaşa karşı çıkar ve Cato'nun isteğini dikkate almaz.
Sonuçta Kartaca, Numidya'ya saldırınca Roma'nın istediği savaş sebebi (casus belli) oluşur. Kartaca ile Roma arasındaki anlaşmaya göre Kartaca, Roma'nın onayını almadan savaş ilan edememektedir. MÖ 146 yılında Üçüncü Pön Savaşı'nın ardından Kartaca kenti yerle bir edilir ve tüm nüfus Afrika'daki Roma sömürgelerinde köle olarak satılmak üzere tutsak edilir.
Etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Cümle siyasi olarak topyekûn savaş bağlamında kullanılmıştır.
- 1673 yılında İngiliz bakan Anthony Ashley, Hollanda-İngiltere Savaşları sırasında İngiltere'yi Roma Cumhuriyeti ile ilişkilendirip bu cümleyi Hollanda karşıtı olacak şekilde kullanmıştır.
- 1890'lı yıllarda Londra'da çıkan Saturday Review gazetesi Almanya İmparatorluğu karşıtı makalelerinde Germania est delenda[a] şeklinde ibareler eklemiştir.
- Avrupa Birliği karşıtı Leh siyasetçi Janusz Korwin-Mikke konuşmalarını Ayrıca Avrupa Birliği'nin yok edilmesi gerektiğini düşünüyorum.[b] şeklinde bitirmiştir.
- Rusya-Ukrayna Savaşı sırasında Letonya Cumhurbaşkanı Edgars Rinkēvičs Russia delenda est[c] şeklinde iki kez tweet atmıştır.[1]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İlgili tweet 20 Şubat 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 17 Mart 2025 tarihinde erişilmiştir