Cebe
| Cebe | |
|---|---|
| Lakabı | Jirqo'adai Zurgadai Зургаадай |
| Doğum | Зэв (Zev) |
| Ölüm | y. 1224 |
| Bağlılığı | Moğol İmparatorluğu |
| Çatışma/savaşları | Kalka Nehri Muharebesi |
Cebe (Moğolca: Зэв, romanize: Zev; doğum ismi :Jirqo'adai (Modern Moğolca: Zurgadai); Moğolca: Зургаадай, Çince: 哲别) (ö. y. 1224)[1] Cengiz Han'ın en önemli Noyanlarından birisiydi. O Cengiz Han zamanında Targudai Khiriltug'un liderliği altında olan Tayçiut kabilesinin Besut klanına mensuptu.[2] Cebe Cengiz Han'ın idaresindeki Moğol İmparatorluğu'nun topraklarının genişlemesinde önemli bir rol oynamıştır.[3] Cengiz Han'ın generali olarak tarihteki önemli rolüne rağmen hakkında pek fazla kaynak veya biyografi bulunmamaktadır.[3] Cebe düşman askeriyken Cengiz Han onu kendi ordusuna katmış ve onu dünyanın en büyük generallerinden biri haline getirmiştir.[4] Cebe alışılagelmişin dışında ve cüretkâr hamleleri ile "Tarihteki en büyük süvari generali" olarak adlandırılmıştır.[5]
İsminin Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]1201'de Chakirmaut Muharebesi esnasında atılan bir ok, Cengiz Han'ı boynundan yaraladı. Bunun üzerine Cengiz Han'ın sadık komutanı Çelme, onun yarasıyla ilgilendi. Savaşı kazandıktan sonra, mağlup tarafa kendi atını boynundan vuranın kim olduğunu sordu. Bu muhtemelen yarasını gizlemek ve yanlış iddiaları ortadan kaldırmak için yapılmış bir örtmeceydi. Jirgo'adai gönüllü olarak oku atan kişinin kendisi olduğunu itiraf etti. Jirgo'adai, ayrıca kendi hayatının Cengiz Han'ın elinde olduğunu belirtti ve eğer ki Cengiz Han kendisini bağışlarsa ona hizmet edeceğini söyledi.[2] Cengiz han insanların yeteneklerine ve sadıklıklarına değer verirdi.[2] Nitekim Jirgo'adai'yi affetti ve onu kendi ordusuna kattı. Sonrasında Jirgo'adai'ye 'Cebe' bir isim verdi. Cebe, Moğolca'da hem ok hem de silah anlamına gelmektedir.[2]
Askerî hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Cebe gösterdiği askeri başarılar ile Cengiz Han'ın en yakınındaki generallerinden biri olmuş ve Cengiz Han'ın gözünde Subutay ve Mukali seviyesine yükselmiştir. 1211 yılında Moğollar, Kin Hanedanı'na karşı savaş ilan etmiş ve Cebe'de bu istilalar sırasında ordunun sol kanadını yönetmiş, burada büyük askerî başarılar göstermişti. 1218 yılında Cebe, Karahıtaylar'ı işgal etme ile görevlendirildi. Aynı zamanda Karahıtay hükümdarı Kuçluk'u da öldürmesi emredildi. Cebe ve 20.000 kişilik ordusu Karahıtay Devleti'ne girince burada büyük bir törenle karşılandı. Zira Kuçluk, Budist bir Türk idi lakin halkın çoğu Müslümandı. Kuçluk, halkını Budist olmaya zorluyor ve Müslümanlara işkenceler ediyordu. Bu sebepten dolayı Karahitay halkı, Moğollar'a işgalci gözü ile bakmamış aksine Cebe ve Moğol ordusuna kurtarıcı gözüyle bakmıştır. Bu iyi niyetten ötürü Cebe, şehrin yağmalanmasını yasakladı. 1219 yılına gelindiğinde Moğollar ve Harezmşahlar arasında savaş patlak vermiş ve Cebe'de bu savaşta büyük başarılar göstermiştir. Fergana Vadisi çevresinde saldırılarda bulunan Cebe, daha sonrasında Harezmşahlar Devleti'nin başkenti Semerkant'a gelerek Cengiz Han'ın ana ordusuna katıldı.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Cebe Noyan'ın, Kalka Nehri Muharebesi sonunda bir Kıpçak tarafından öldürüldüğü iddia ediliyor. Cebe'nin nasıl öldüğü hala gizemini korumakta.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Stephen Pow, "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan," Journal of the Royal Asiatic Society 27, no. 01 (2016): 49.
- ^ a b c d Pow, Stephen (29 Aralık 2017). "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan". Golden Horde Review. 5 (4): 698-725. doi:10.22378/2313-6197.2017-5-4.698-725. ISSN 2308-152X.
- ^ a b POW, STEPHEN (13 Eylül 2016). "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland. 27 (1): 31-51. doi:10.1017/s135618631600033x. ISSN 0035-869X.
- ^ Pow, "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan," 31.
- ^ Liddell Hart, Great Captains Unveiled (1927).
- ^ The Last Campaign and Death of Jebe Noyan. Pow.