Ceviz
| Ceviz | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Juglans regia | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Türler | |||||||||||||
| metne bakınız. | |||||||||||||
Ceviz, Juglandaceae (cevizgiller) familyasının Juglans cinsinden, tek tüysü yaprakları karşılıklı dizilmiş ve aromatik kokulu ağaç türlerinin ve bu ağaçların meyvelerinin ortak adı.
Kışın yaprağını döken ağaçlardır. Genç sürgünlerin özü bölmelidir. Tomurcuklar az sayıda pullarla örtülmüştür. Yaprakçıkların kenarları bazı türlerde ince dişli, bazıları ise düzdür (tam kenarlı). Yaprakçık sayısı türlere göre (3) 5-23 arasında değişir.
Çiçekler bir evciklidir. Erkek çiçekler bir önceki yılın sürgünlerinde yan durumlu, aşağıya sarkan kedicik halinde kurul oluşturur. Kurullar dallanmamıştır. Her bir erkek çiçeğin 1 brahte, 2 brahtecik ile 3-4 loplu bir çevre yaprağı (çanak) vardır. Etamin sayısı 7-105'tir. Dişi çiçekler ise yeni sürgünlerin ucunda terminal (tepede) durumlu dik duran 2-8 çiçekli fakir kurullar oluşturur. Dişi çiçeğinde 1 brahte, 2 brahtecik, 4 loplu çevre yaprağı vardır. Bunlar ovaryumla kaynaşmıştır, yalnız uçları serbesttir. Ovaryum alt durumludur; etli kalın 2 stigması oldukça gelişmiştir.
Sonbaharda olgunlaşan büyük çekirdekli sulu meyvenin iç kısmı 2 bölmeye ayrılmıştır. Tohum 2 loplu ve yağlıdır.
Odununun özü koyu, dış kısmı açık renkli, ağır ve güzel cila kabul eden odunları vardır.
Ekolojik Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ceviz ağacı pH değeri 5 ile 8 arasında olan ve süzek topraklarda yetişir.
Türler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Seksiyon Juglans. Yapraklar büyük (20–45 cm) ile 5-9 geniş yaprakçıklı, saçsız, kenarları tamdır. Odunu serttir. Güneydoğu Avrupa ile Asya.
- Seksiyon Rhysocaryon. Yapraklar büyük (20–50 cm) ile 11-23 ince yaprakçıklı, ince tüylü, kenarı dişlidir. Odunu serttir. Kuzey Amerika, Güney Amerika.
- Arjantin cevizi (Juglans australis) (J. boliviana)
- Brezilya cevizi (Juglans brasiliensis)
- Kaliforniya cevizi (Juglans californica)
- Hinds cevizi (Juglans hindsii)
- Nuevo Leon cevizi (Juglans hirsuta)
- Jamaika cevizi (Juglans jamaicensis) (J. insularis)
- Arizona cevizi (Juglans major) (J. arizonica, J. elaeopyron, J. torreyi)
- Juglans major var. glabrata
- Teksas cevizi (Juglans microcarpa) (J. rupestris)
- Juglans microcarpa var. stewartii
- Meksika cevizi (Juglans mollis)
- And Dağları cevizi (Juglans neotropica) (J. honorei)
- Kara ceviz (Juglans nigra)
- Juglans olanchana
- Peru cevizi (Juglans peruviana)
- Juglans soratensis
- Guatemala cevizi (Juglans steyermarkii)
- Venezuela cevizi (Juglans venezuelensis)
- Seksiyon Cardiocaryon. Yapraklar çok büyük (40–90 cm) ile 11-19 geniş yaprakçıklı, yumuşak tüylü, kenarları dişlidir. Odunu yumuşaktır. Kuzeydoğu Asya, doğu Kuzey Amerika.
- Japon cevizi (Juglans ailantifolia) (J. cordiformis, J. sieboldiana)
- Boz ceviz (Juglans cinerea)
- Çin cevizi veya Mançurya cevizi (Juglans mandschurica) J. cathayensis, J. formosana, J. hopeiensis, J. stenocarpa)
- Hibridler (melezler)
- Juglans × bixbyi J. ailantifolia × J. cinerea
- Juglans × intermedia J. nigra × J. regia
- Juglans × J. ailantifolia × J. regia
- Juglans × quadrangulata J. cinerea × J. regia
- Juglans × sinensis J. mandschurica × J. regia
- Juglans × paradox J. hindsii × J. regia
- Juglans × royal J. hindsii × J. nigra
Üretim
[değiştir | kaynağı değiştir]| Ceviz (kabuklu) üretimi – 2023 | |
|---|---|
| Ülke | (ton) |
 Çin |
|
 ABD |
|
 İran |
|
 Türkiye |
|
 Şili |
|
 Meksika |
|
2017 yılında dünya ceviz üretimi (kabuklu) 3,8 milyon ton idi ve dünya toplamının yarısını (tablo) üreten Çin liderdi. Diğer büyük üreticiler ABD (%15) ve İran (%9) idi.
Besin bilgisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yenilebilir ham ceviz tohumu %4 su, %14 karbonhidrat, %15 protein ve %65 yağ içerir.[2] 100 gramı 654 kalori sağlar ve protein, lif, B vitaminleri, niyasin, vitamin B6, folik asit ve bazı mineraller açısından zengindir.[2]
Ceviz yağı çoğunlukla çoklu doymamış yağ asitlerinden özellikle alfa-linolenik asitten ve linoleik asitten oluşur, oleik asit, tekli doymamış yağ içermesine rağmen toplam yağın %31'i doymuş yağdır.[2]
Türkiye'de çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bahçesaray cevizi 08.03.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Van için coğrafi işaret almıştır.[3]
- Hekimhan cevizi 27.05.2019 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Malatya için coğrafi işaret almıştır.[4]
- Kaman cevizi 09.12.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Kırşehir için coğrafi işaret almıştır.[5]
- Karamanlı cevizi 28.08.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Burdur için coğrafi işaret almıştır.[6]
- Kavaklıdere cevizi 28.08.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Muğla için coğrafi işaret almıştır.[7]
- Niksar cevizi 17.12.2013 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Tokat için coğrafi işaret almıştır.[8]
- Oğuzlar cevizi 13.03.2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Çorum için coğrafi işaret almıştır.[9]
- Çatak cevizi 06.08.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Van için coğrafi işaret almıştır.[10]
- Çağlayancerit cevizi 30.07.2013 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Kahramanmaraş için coğrafi işaret almıştır.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Crops/Regions/World list/Production Quantity (pick lists), Walnuts (in shell), 2017". UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT). 2019. 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2019.
- ^ a b c "Nutrition facts: Nuts, walnuts, English, per 100 g". Condé Nast for the US Department of Agriculture National Nutrient Database, Standard Release 21. 2014. 11 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2014.
- ^ "Bahçesaray Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
- ^ "Hekimhan Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
- ^ "Kaman Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
- ^ "Karamanlı Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
- ^ "Kavaklıdere Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
- ^ "Niksar Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
- ^ "Oğuzlar Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
- ^ "Çatak Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
- ^ "Çağlayancerit Cevizi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Aralık 2023.
