Chacaltaya
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Chacaltaya (Aymaraca'da "soğuk yol"), Bolivya And dağlarının Cordillera Real dağlarında bir sıradağı. Bolivya'nın de facto başkenti La Paz'ın 15 kilometre kuzeyinde yer almaktadır. 5.421 metre yüksekliğine sahip olup zirvesinden Titicaca Gölü görünebilir. Jeoloji bilimdalında granit ve greisen (skarnlaşmış granit) ile bilinir.[1]
18.000 yıllık buzul 1940 yılında 0.22 km² iken 2007'de 0.01 km² 'e kadar azaldı.[2][3] Eriyiklerin yarısı 1980 yılından önce yaşandı.[4]
Yağışın eksik olması ve El Niño'nun ısınma aşamasından kaynaklanan 1980 yılından sonraki eriyiş 2009'da buzulun kayboluşu ile sonuçlandı. La Paz'ın 30 kilometre uzaklığında Huayna Potosí dağının yakınında yer alan buzul Güney Amerika'nın en yüksek buzullarından biriydi. İklim değişikliğinden dolayı belirgin bir şekilde azalmanın yaşandığı buzul aralıklarından biri olduğu ileri sürüldü.[3] Eriyişin küresel ısınmadan mı yoksa Chacaltaya etrafındaki bölgesel iklim değişikliğinden mi kaynaklandığı hâlâ tartışma konusudur.[5]
Kayak merkezi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Chacaltaya'daki buzul Bolivya'nın tek kayak merkezi olarak kullanıldı. Bu kayak merkezi dünyanın en yüksek asansörlü kayak bölgesiydi ve Güney Amerika'daki en kuzeyde bulunan ve dünya çapında ekvatora en yakın kayak alanıydı. 1939 yılında Güney Amerika'da ilk rope tow inşa edildi. Otomobilin motoru kullanılarak çalıştırıldı. Hızlı ve zor olmasından kötü ünle anıldı ve artık çalıştırılmamaktadır. Üssün 200 metre kadar aşağısına kadar, 1930'lu yıllarda inşa edilen dar bir yol ile ulaşılır. Kışın kayak için çok soğuk olur ve asansör Kasım ile Mart ayları arasında sadece haftasonlarında çalıştırılır. Dağın zirvesi yol üzerindeki durağın sadece 200 metre yukarısında bulunduğundan amatör dağcılar için popülerdir.
Rasathane
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dağın 5.220 metrelik noktasında dünya çapındaki üniversiteler ile işbirliğiyle işlenen, Chacaltaya Rasathanesi (Observatorio de Física Cósmica) bulunmaktadır. Bu rasathane gama ışını araştırmaları için önemli bir sitedir.[6]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Pontus Ljunggren, and Luigi Radelli, "Bolivian tin mineralization", Economic Geology; December 1963, v. 58, no. 8, p. 1348-1351.
- ^ "Farewell to a melting glacier". BBC News. 3 Nisan 2007. 22 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007.
- ^ a b "Bolivia's Chacaltaya glacier is gone". The Miami Herald. 4 Mayıs 2009. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2009.
- ^ "Glacier Evolution in the Tropical Andes during the Last Decades of the 20th Century: Chacaltaya, Bolivia, and Antizana, Ecuador". AMBINO. 1 Kasım 2000. 11 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Reconciling melting glaciers and falling temperatures in the Bolivian highlands". Lykke E. Andersen. 23 Mart 2009. 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2009.
- ^ Wamsteker, W; Albrecht, Rudolf; Haubold, Hans J (2004). Developing basic space science world-wide: a decade of UN/ESA workshops. Dordrecht, Boston: Kluwer Academic Publishers. ISBN 9781402025198. OCLC 56105246.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Chacaltaya Journal, "Bolivia's Only Ski Resort Is Facing a Snowless Future" 2 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The New York Times (2 Şubat 2007)
