Kolumbiya Nehri
Kolumbiya Nehri ya da Columbia Nehri (İngilizce Columbia River), Kuzey Amerika'da Pasifik Kuzeybatısı'nın en büyük nehridir[1] ve uzunluğu 2,000 km'dir. ABD'nin dördüncü en büyük nehridir. Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletindeki Rocky Dağlarında doğan nehir, Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington eyaletine geçer ve Oregon eyaletiyle sınır oluşturduktan sonra Büyük Okyanus'a dökülür. Drenaj havzası kabaca Fransa büyüklüğündedir ve Amerika Birleşik Devletleri'nin yedi eyaletine ve bir Kanada eyaletine kadar uzanır. Hacim bakımından Amerika Birleşik Devletleri'nin dördüncü büyük nehri olan Kolumbiya, Pasifik'e dökülen Kuzey Amerika nehirleri arasında en büyük debiye sahip olanıdır. Kolumbiya, dünyadaki nehirler arasında 36. en büyük debiye sahiptir.
Kolumbiya Nehri ve kolları binlerce yıldır bölgenin kültür ve ekonomisinin merkezinde yer almaktadır. Antik çağlardan beri ulaşım için kullanılmış ve bölgenin birçok kültürel grubunu birbirine bağlamıştır. Nehir sistemi, tatlı su habitatları ile Büyük Okyanus'un tuzlu suları arasında göç eden birçok anadrom balık türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bu balıklar -özellikle de somon türleri- yerli halkların temel geçim kaynağını oluşturmuştur.
Kolumbiya Nehri'nin Avrupalılar tarafından belgelenen ilk keşfi, Bruno de Heceta'nın 1775 yılında nehrin ağzını görmesiyle gerçekleşmiştir. 11 Mayıs 1792'de Boston'dan Kaptan Robert Gray yönetimindeki "Kolumbiya Rediviva" adlı özel bir Amerikan gemisi nehre giren ilk yerli olmayan gemi oldu. Daha sonra 1792'de İngiliz Kraliyet Donanması'ndan William Robert Broughton, Vancouver Keşif Gezisi'nin bir parçası olarak HMS Chatham'a komuta etti ve Oregon Sahil Sıradağları'nı geçerek nehrin 100 mil yukarısına, şimdiki Vancouver, Washington'a ulaştı. Sonraki yıllarda kürk ticareti yapan şirketler, Kolumbiya'yı önemli bir ulaşım yolu olarak kullandılar. 19. yüzyılın sonlarında nehir boyunca uzanan demiryolları sayesinde bağlantı sağlandı ve ulaşım kolaylaştı.
19. yüzyılın sonlarından bu yana, kamu ve özel sektör nehri kapsamlı bir şekilde geliştirmiştir. Gemi ve mavna seyrüseferine yardımcı olmak için aşağı Kolumbiya ve kolları boyunca kilitler inşa edilmiş ve tarama çalışmaları nakliye kanallarını açmış, bakımını yapmış ve genişletmiştir. 20. yüzyılın başlarından bu yana nehir boyunca enerji üretimi, navigasyon, sulama ve taşkın kontrolü için barajlar inşa edilmiştir.
Adlandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Güney Amerika'daki Kolombiya (Colombia) adı doğrudan Kristof Kolomb'un adına dayanırken, Kuzey Amerika'daki Kolumbiya (Columbia) adı gemi kaptanı Robert Gray'in (1755 – 1806) deniz kürk ticaretinde kullanılan gemisinin (Columbia Rediviva) adından gelir. North West Company ile Hudson's Bay Company dönemlerinde kürk ticareti ilçesi olan Kolumbiya İlçesi (Columbia District) adını bu nehirden alır. Bu ilçe daha sonra ikiye bölünmüş, kuzey kısmı Britanya Kolumbiyası (British Columbia) adıyla Büyük Britanya'ya (sonra da Kanada'ya), güney kısmı ise Oregon Toprakları ya da Amerikan Kolumbiyası (American Columbia) veya Güney Kolumbiyası (Southern Columbia) adlarıyla Amerika'ya bırakılmış ve sonradan burası Oregon, Montana, Washington, Idaho, Wyoming eyaletlerine bölünmüştür.
Bölgenin yerlisi olan Kızılderililerin verdiği adlar: Çinukça Wimahl, Sahaptince Nch’i-Wàna («büyük nehir»)
Yerli halklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kolumbiya Nehri havzası 15.000 yıldır insan yerleşiminde olup 3.500 yıl önce Pasifik sombalığı (Oncorhynchus) türlerine dayanan yerleşik avcılık düzenine geçildiği hesap ediliyor.[2]
Dillerine göre bölgenin yerlisi olan Kızılderililer:
- Atabask dillerini konuşanlar: Kwalhioqua–Tlatskanai dili, Tsutinaca
- Saliş dillerini konuşanlar: Sinixt, Okanaganlar, Secwepemc, Colville halkı, Spokanlar, Coeur d'Alene halkı,
- Kutenayca konuşan Kutenaylar
- Penuti dillerinden Sahaptin dillerini konuşanlar: Nimipular, Yakamalar, Paluslar, Umatilalar, Cowlitz halkı (Saliş kökenli), Teninolar
- Penuti dillerinden Çinuk dillerini konuşanlar: Vaskolar
- Kayusça konuşan Kayuslar
- Uto-Aztek dillerini konuşanlar: Kuzey Payutları
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Largest Rivers in the United States" (PDF). USGS. 2 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2012.
- ^ National Research Council (U.S.) (2004). Managing The Columbia River: Instream Flows, Water Withdrawals, and Salmon Survival. National Academies Press. s. 18. ISBN 0-309-09155-1. Erişim tarihi: 3 Nisan 2008. URL is to the Google Book Search version.
