Çipura
 | Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Haziran 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Çipura balığı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Sparus aurata | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Sparus aurata L., 1758 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||
Çipura ya da Yaldız başlı çipura (Sparus aurata), Sparidae familyasına ait, Akdeniz'de yayılım gösteren balık türü.[1]
Klimatik yapıdan çipura balığına tüm Akdeniz'de rastlanmakla birlikte doğu ve güneydoğu Akdeniz ülkelerinde, Kanarya Adaları'nda, İngiltere kıyılarında, Verde Burnu'nda ve nadir olarak Karadeniz kıyılarında rastlanır. Genellikle tropikal, subtropikal ve ılıman kuşaklarda yayılım gösteren çipura deniz fenogramlarının bulunduğu kumlu–çamurlu ve çamurlu ortamlarda yaşamını sürdürür. Bunun yanı sıra nehir ağızlarına ve lagüner bölgelere de girer. Türkiye'de daha çok güney sahilleri ve Ege kıyılarında yayılım gösterir. 30-50 gram olanları ince lidaki, 100 gram olanları lidaki, 100-180 gram olanları kaba lidaki, 200 gram ve üzeri ağırlıkta olanları da çipura olarak adlandırılır. 0-3 yaş arası çipuraların mide içerikleri incelendiğinde bu türün karnivor bir form olduğu ve özellikle ergin bireylerin Crustacea ve Mollusca familyasına ait türlerle beslendiği ortaya çıkmıştır. Sırt yüksekliği fazla olup lateralden yassılaşmış simetrik bir yapıya sahiptir. Baş iri, burun küt ve ağız terminal konumlu olup düzdür. Alt çenede dişler önde 4 adet kanin, arkada 4 sıra molar, üst çenede ön tarafta 4 adet kanin, arkada ise 3 sıra molar şeklindedir. Üst dudak, alt dudağa oranla daha kalın olup gözün başladığı noktanın paralelinde biter. Gözler orta derecede gelişmiştir. Göz çukuru önündeki mesafe, göz çapından en az iki kat daha uzundur. Gözler arasında V şeklinde yıldızsı bir bant vardır. Kuvvetli çenesiyle küçük kabukluları, balıkları ve diğer hayvanları kolayca yiyen etçil bir balıktır. Yaz aylarında sığlarda, kış aylarında da 30–40 m. derinliklerde yaşar. İki yaşın üzerindekiler daha da derinlere iner. Cinsel olgunluğa erişme yaşı 2 'dir. Bu dönemde balıkların genel olarak erkek oldukları gözlenir. 3 ve 4. yaştan itibaren balıklarda dişiliğe dönüşüm olduğu görülür (Protandrik hermafroditizm). Ortam koşullarına bağlı olarak balıkların cinsiyet değiştirmesi her zaman az da olsa mümkün olduğu bildirilmektedir. Çipura balıkları son 20-25 yılda ilgi çeken ve yetiştirmeye alınan bir tür olduğundan türün her an cinsiyet değiştirebildiği zaman zaman gözlenebilmekte ise de doğadan yakalanan yaşlı balıkların önemli bölümünün dişi olması ve iki yaşlı balıklarda erkek bireylerin çok yüksek oranda olması, bu türde balıkların 2. yaştan sonra çoğunlukla dişi olduklarını göstermektedir. Yumurtlama dönemleri Ekim – Aralık aylarında olur ve 100–150.000 yumurta dökerler. Eti az kılçıklı, sert ve beyazdır. Izgarada pişirilmesi tercih edilir. Ayrıca üretim kültürüne uygunluğu nedeniyle ekonomik değeri çok yüksektir. Çipura balığı günümüzde Türkiye'de, Yunanistan'da, İsrail'de ve İspanya'da başarılı olarak üretilir. Yıllar boyunca yapılan kontrolsüz avlanmalar sonucu denizlerde sayısı çok azalmış ancak balık çiftliklerinde yetiştirilmektedir, balık çiftliklerinde yetiştirilen balıkların boyutu daha büyüktür.
Biyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]
Genellikle 0-30 metre (0-98 ft) derinliklerde bulunur ancak 150 metre (490 ft)*'a kadar oluşabilir,[2] tek başına veya tek tek deniz otu yakınında veya kumlu diplerin üzerinde, ancak bazen ilkbaharda haliçlerde küçük gruplar görülebilir.[2]
Esas olarak kabuklu deniz ürün leri, aynı zamanda bazı bitkilerle de beslenir.[2]
Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Çipura, saygın bir yem balığıdır ancak 2000–2009 yılları arasında özellikle Akdeniz'den olmak üzere yabani balıkların avlanması nispeten mütevazı olmuştur; 2000–2009 yılları arasında 6,100 ila 9,600 ton arasında olmuştur.[3] Ek olarak, çipura, geleneksel olarak kıyı lagünlerinde ve tuzlu su havuzlarında yaygın olarak yetiştirilmiştir. Ancak, 1980'lerde yoğun yetiştirme sistemleri geliştirildi ve çipura, özellikle Akdeniz bölgesinde ve Portekiz'de önemli bir su kültürü türü haline geldi. Bildirilen üretim, 1980'lerin sonlarına kadar ihmal edilebilir düzeydeydi ancak 2010'da 140,000 tona ulaştı ve bu nedenle balık avcılığı üretimini gölgede bıraktı.[4] Yunanistan, Avrupa'nın en büyük çipura üreticisidir ve onu Türkiye izlemektedir.[5]
Su ürünleri yetiştiriciliğindeki çipura, Enterospora nucleophila dahil olmak üzere parazit enfeksiyonlarına karşı hassastır.
Mutfak
[değiştir | kaynağı değiştir]
Balık, Akdeniz mutfağında çeşitli isimler altında yaygın olarak kullanılmaktadır. Tunus'ta yerel olarak "Dorate" olarak bilinir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Sparus aurata summary page". FishBase (İngilizce). 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2025.
- ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;fishbaseisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) (2011). Yearbook of fishery and aquaculture statistics 2009. Capture production (PDF). Rome: FAO. s. 163. 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
- ^ "Sparus aurata (Linnaeus, 1758)". Cultured Aquatic Species Information Programme. FAO Fisheries and Aquaculture Department. 12 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
1.ÇİPURA (Sparus aurata Lin., 1758) BALIĞININ BİYOLOJİSİ VE YETİŞTİRME TEKNİKLERİ Şahin SAKA-Kürşat FIRAT 2.İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık ve Sosyal Hizmetler Dairesi web alanı[ölü/kırık bağlantı]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
-
Çupra
 | Kemikli balıklar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
