Dış ticaret politikası

Dış ticaret politikası (veya uluslararası ticaret politikası), bir ülkenin doğrudan doğruya bir ticaretin sınırlandırılması, engellenmesi; yapılış, uygulanış biçimlerinin belirlenmesine yönelik sistematik olarak almış olduğu yöntem ve kararları oluşturur. Küreselleşen dünyada, tüm ülkelerin ekonomi politikalarını etkiler.

Dış ticaret politikaları, uluslararası ekonomik akımı etkilemekte ve uluslararası ekonomi politikaları içinde yer almaktadır.

Ticaret genel olarak iç ve dış ticaret şeklinde ikiye ayrılır. Dış ticaret malların ve sermayenin ulusal sınırların dışına akışıyla ilgilidir. Dış ticaret, alım satım işlemlerinin teslimi açısından, ithalat ve ihracat işlemlerinden oluşur. Dış ticaret işlemleri, ithalat ve ihracat işlemleriyle bu işlemlerin parasal karşılıklarını ifade eder. İthalat ve ihracat bir ülkenin dış ticaret dengesini oluşturan en önemli unsurlardan ikisidir. Ülkelerin dış ticaret politikalarının en önemli hedefi, ithalatı en aza indirip ihracatı artırmaktır. Çünkü bir ülke ekonomisinin kalkınmasında ihracat önemli bir yere sahip olmaktadır. İthalat hem ülkeden yabancı ülkelere döviz çıkışı gerektirir hem de ülkede üretilen mallar yerine yabancı ülkelerce üretilen mallar tercih edilmiş olur. Buda yerli üretici ve ülke ekonomisi üzerinde olumsuz etkiler bırakmaktadır. İthalatın ihracattan fazla olması durumunda dış ticaret açığı ortaya çıkar. Arzu edilen durum ihracatın ithalattan fazla olması yani dış ticaret fazlasının ortaya çıkmasıdır. Ancak ülkeler 2 temel nedenden dolayı ithalata yönelirler. Birincisi, ol malın ülkede üretilmemesi veya üretilememesi ikincisi ise, ülkedeki malların fiyatlarının dış ülkelerdeki fiyatlara göre yüksek olmasıdır. İthalatı kısaca bir ülkenin başka ülkelerde üretilmiş malları yürürlükteki mevzuat çerçevesinde satın alma işlemi olarak tanımlamamız mümkündür. ithalat iki türlüdür; birincisi, bedelli ithalat: ithalat rejimi kapsamındadır. İkincisi, bedelsiz ithalat; gümrük mevzuatı kapsamındadır. İhracat artışı, milli geliri artırarak kalkınmayı olumlu yönde etkilemektedir. Aynı zamanda döviz dar boğazını aşmak suretiyle ekonomik kalkınmaya destek olmaktadır. Dolayısıyla ihracatın artırılmasına ilişkin çaba ve politikalar uluslararası ticari rekabetinde temel unsurunu oluşturmaktadır. İhracatı ise bir malın yabancı ülkelere döviz karşılığı yapılan satışı olarak tanımlayabiliriz. İhracat sürecinde bilinmesi gereken en önemli konulardan biri ihracatın nasıl yapılması gerektiğidir. İhraç edilecek malın cinsi, ihracat yapılacak ülke, belirlenen ödeme ve ticaret şekli bu konuda önemli belirleyicilerdir. Serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir. Ancak dahilde işleme rejimi, KDV uygulamaları ve Türkiye İhracat Kredi Bankası uygulamalarına dair mevzuat hükümleri saklıdır. Yurt dışına e-ticaret kapsamındaki mal ihracıyla ilgili işlemler, dış ticaret ve gümrük mevzuatı hükümlerine tabidir.

Ülkedeki bütün ekonomik faaliyetlerle yakından ilgisinin bulunmasıyla birlikte günlük yaşantımızın her döneminde etkisini gösterdiğini görmekteyiz. Örneğin, dış ticareti kısıtlayıcı bir hükûmet politikası, tüketicilerin ithal mallara daha yüksek fiyat ödemelerine sebep olurken kısıtlayıcı olmayan diğer bir ifadeyle serbest dış ticaret politikası, uluslararası uzmanlaşmanın sağlamış olduğu avantajlardan daha fazla yararlanılmasını sağlamıştır. Aynı şekilde izlenen dış ekonomi politikası yardımıyla ülke içindeki üreticiler ile ihracat yapan şirketler korunmakta ve böylelikle üreticilerin dış ülkelere daha fazla mal satmalarının imkânı sağlanmıştır.

• İthalat ve ihracat üzerindeki tüm devlet ve hükûmet faaliyetlerini kapsayan politikalara dış ticaret politikası adı verilmektedir. Diğer bir deyişle, dış ticaret politikası hükûmetlerin ithalat ve ihracatı sınırlandırmak veya bu işlemlerin yapılış şeklini düzenlemek için aldığı önlemlerin oluşturduğu sistematik bütünleri ifade eder. Özetle, dış ticaret politikası ülkelerin üretim kaynaklarının dağılımını etkileyen bir politik olmasıyla beraber çeşitli amaçlar doğrultusunda biçimlendirilmektedir.
• Dış ticaret politikası, ülkeler dışı seyahat yaparken çeşitli politikalar geliştirdi bunun tabii çeşitli nedenleri var bazen kapıları açıp daha fazla ticaret yapmak bazende kapıları kapatıp kendi içinde kendi kendine yetinme çabası içine girilebilir. Farklı farklı nedenlerle de olma bu politikayı yürütürken de çeşitli araçlar kullanılır. Bunlardan ilki ve dünyanın en bilineni gümrük tarifeleridir.Gümrük tarifeleri aslında dışarıdan gelen veya buradan dışarıya gidecek olan malları uygulanan vergilerin bir tablo haline getirilmiş halidir. Aslında gümrük tarifeleri vergilerden ibarettir. Genel haliyle biz vergileri dolayısıyla gümrük tarifelerini, bir malın ülkeye girişini engellemek için yapıyoruz peki bunu neden yapıyoruz, yerli üreticiyi korumak, dış ticaret dengesini sağlamak yani ülkeye giren çıkan döviz arasında olumlu bir denge sağlamak için kullanırız. Ülkeler kendi aralarında anlaşma yaptığı için tarifeler devre dışı kalmaya başladı. Tabii sonrasında tarifelerin devre dışı kalması tarife dışı araçlar dediğimiz araçları ön plana çıkardı ki bunların içinde en katısı yasaklardır.

Dış ticaret politikasının amaçları

• Dış ödemeler dengesizliklerinin giderilmesi
• Dış rekabetten korunma
• Ekonomik kalkınma
• Piyasa aksaklıklarının giderilmesi
• Ekonominin liberalleştirilmesi
• İç ekonomik istikrarın sağlanması
• Hazineye gelir sağlamak
• Dış piyasalarda monopol gücünden yararlanma
• Otarşi
• Sosyal ve siyasal nedenler
• Dış politik amaçlar
• Cari Açığın Önlenmesi

Dış ticaret politikasının araçları

• Dolaylı dış ticaret politikası araçları
  1. Para politikası
  2. Maliye politikası
• Dolaysız dış ticaret politikası araçları
  1. Gümrük tarifeleri
  2. Tarife dışı araçlar

Küreselleşme ve dış ticaret ilişkisi

Yirmi birinci yüzyıla giderken dünya, siyasi blokların ortadan kalktığı, her alanda liberal eğilimlerin güçlendiği, teknolojik gelişmelerin durdurulamaz bir şekilde ilerlediği bir dönemden geçmektedir. Özellikle de iletişim alanındaki gelişmelerin de yardımıyla dünya tarihinin hiçbir döneminde inanılmaz bir hızla değişmekte ve yeniden yapılanmaktadır. Küreselleşme olarak ifade edilen bu süreç ülkelerin mal ve finans piyasalarını aşırı zorlamakta ve bundan önceki dönemlerde kullanılan gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkeler ayrımını, sanayileşmiş ülkeler, sanayileşmekte olan ülkeler ayrımını, merkez ülkeler, çevre ülkeler ayrımını anlamakta zorlaştırmıştır. Yaşanan söz konusu bu sürecin, politik, ekonomik, toplumsal, kültürel ve teknolojik boyutların olması, küreselleşmenin tanımını da kişiden kişiye değiştirmiştir. Tüm bunlara göre küreselleşme, malların, hizmetlerin, teknolojinin, paranın, enformasyonun, kültürün, hakların ve fikirlerin hızlı ve devamlı bir şekilde sınır ötesine akışını ifade etmektedir.