Dadyan ailesi

Dadyan Ailesi Osmanlı Devleti ve Türkiye'ye çeşitli kademelerde hizmet vermiş Ermeni asıllı bir ailedir.

Aile fertleri çeşitli mevkilerde devletin üst düzey makamlarında görev yapmıştır. Hâlâ çok büyük bir aile olan Dadyanlar genel olarak Avrupa ve Amerika'da yaşamaktadır.

Hovhannes Dadyan

Dadyanlar tam üç asır Osmanlı Devleti'ne çeşitli alanlarda hizmet etmekle birlikte, devlet içerisindeki asıl görevleri barutçubaşılıktır. Bu hizmetlerinden dolayı Sultan II. Mahmut tarafından bu ailenin hiçbir üyesinden hiçbir şekilde vergi alınmaması kararlaştırılmış ve o zaman ailenin en büyük ferdi olan Barutçubaşı Hovahannes Dadyan'a fesinin üzerinde altın padişah tuğrası taşıma imtiyazı verilerek Ataköy'den Florya'ya kadar olan tüm arazi Hovhannes Efendi'ye tahsis edilmiş, Hovahannes Bey de bu arazi üzerinde büyük bir baruthane teşkil etmiş ve birçok kilise ve okul yaptırmıştır. Bugün Bakırköy'deki Dadyan Ermeni Okulu ve yanındaki Dzınunt Surp Asdvadzadzni Kilisesi bunlardandır. Daha sonraki yıllarda Hovhannes Efendi inşa ettirdiği baruthanede, Osmanlı barutunu Avrupa barutundan daha kaliteli bir hale getirmiş ve kendi ülkelerinde çalışmaları için birçok Avrupalı devlet adamından teklifler almıştır. Buna karşılık Hovhannes Efendi "Ben Osmanlı yurdunda doğmuş ve onun nimetleriyle beslenmiş bir kulum, hizmetlerim velev pek cüzidir." diyerek bu teklifleri reddetmiştir. Bunun üzerine Sultan Abdülaziz Hovhannes Ef.'ye "Dile benden ne dilersen" demiş, fakat Hovhannes Efendi "Devletlum sizden tek arzum her gün fakirlere et ekmek dağıttığım Surp Pırgiç Hastahanesi'nde bana yardımcı olmanızdır." demiştir. Bunun üzerine bir fermanla Osmanlı Devleti yıkılana kadar devlet tarafından her gün hastaneye et ve ekmek yardımı yapılmıştır.

Artin Dadyan Paşa

Ailenin en önemli simalarından biri de kuşkusuz Artin Dadyan Paşa'dır. İlk öğrenimini özel olarak alan ve Ermenice ile Fransızca öğrenen Artin Dadyan, öğrenimine Paris'te devam etmiş, Sainte Barbe ve Grand de Louis kolejlerinden sonra Sorbonne Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler ve siyaset alanında öğrenim görmüş ve bakalorya diploması almıştır. Paris Büyükelçiliği kalem müdürlüğü, Paris Büyükelçiliği ve Cenevre Büyükelçiliği görevlerinden sonra Londra ziyaretinde Sultan Abdülaziz'in sekreterliği görevinde bulunmuş ve Hariciye Nezareti Muhaberat Kalem Müdürlüğüne getirilmiştir.

Şurayı Devlet'in kurulmasıyla kendisine azalık verilmiş, Orman müdürlüğüne, 6. Daire Başkanlığına (Beyoğlu Belediye Başkanlığı) ve Maliye Nezareti (Maliye Bakanlığı) müsteşarlığı görevlerine getirildikten sonra asıl ihtisas alanı olan Hariciye Nezareti'ne (Dışişleri Bakanlığı) müsteşar olarak atanmıştır. Sultan II. Abdülhamit'in çocukluk arkadaşı da olmasından dolayı sultanın güvenini kazanmış ve Sultan II. Abdülhamit döneminde Hariciye Nazırlığı'na (Dışişleri Bakanı) getirilmiş ve vezir olarak taltif edilmiştir. Bu görevini tam 25 yıl sürdüren Artin Dadyan Paşa, 1901 yılında Şişli'deki köşkünde kalp yetmezliğinden dolayı ölmüştür. Paşa'nın cenazesi Sultan II. Abdülhamit'in isteğiyle çok görkemli bir şekilde Beyoğlu Surp Yerrortutyun Kilisesi'inde yapılmış ve naaşı Beşiktaş Ermeni Kilisesi'nin avlusuna defnedilmiştir. Cenazenin tüm masrafları sultanın emriyle hazineden karşılanmıştır.

Boğos Dadyan

Ailenin önemli üyelerinden biri olan Miralay Boğos Dadyan askeri okuldan mezun olup Balkan Savaşları'na ve I. Dünya Savaşı'na katılmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]} Mustafa Kemal Atatürk'ün yakın arkadaşlarındandır.^{[kaynak belirtilmeli]} Atatürk kullandığı Arap atlarını askeri veteriner olan Boğos Bey'e seçtirir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılmasıyla Atatürk, Boğos Bey'e milletvekilliği teklif etmiş fakat hastalığını öne süren Miralay bu teklifi kabul etmemiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Kısa bir süre sonra ölen Miralay Boğos Dadyan, Atatürk'ün isteği üzerine bugün de işlevini devam ettiren Kumkapı Surp Astvadzadzin Patriklik Kilisesi Surp Hovhannes Şapeli önüne defnedilmiştir.

Ailenin diğer ünlü üyeleri

Dad Arekel Amira (1753-1812)
Simon Amira Dadyan (1777-1834)
Barutçubaşı Boğos Dadyan (1800-1863)
Barutçubaşı Hovahannes Dadyan (1798-1869)
Hariciye Nazırı Artin Dadyan Paşa (1830-1901)
Paris Büyükelçisi Diran Dadyan (1855-1908)
Miralay Boğos Dadyan (1862-1934)
İran Prensi Vahram Dadyan (1857-1916)
Kafkasya Kraliçesi Katerina Dadyan (1850-1920)
Mıgırdiç Dadyan (1822-1911)

Dadyan Ailesinin Akrabalıklarının Bulunduğu Ünlü Aileler ve Hanedanlıklar

Windsor Hanedanı (Birleşik Krallık)^{[kaynak belirtilmeli]}
Romanov Hanedanı (Rusya)(Megrel Prensi ile Gadarine Dadyan'ın evlilikleri, 1870)
İran Hanedanlığı(Boğos Dadyan'nın kızı Herika ile Mirza Malkum Han ile evliliği, 1860)
Kazasyan Ailesi
Balyan Ailesi
Cezayirliyan Ailesi
Zartaryan Ailesi (Ruben Hanedanı - Hanedan soyundan geldiği bilinen en önemli aile)^[1]
Ziçenyi Ailesi

Kaynakça

^ "İstanbul`da 1922 yılında kurulan Türk-Ermeni Teâli Cemiyeti ve faaliyetleri". web.archive.org. 11 Mart 2012. 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.

Pars Tuğlacı - Dadyan Ailesi'nin Osmanlı Toplum, Ekonomi ve Sosyal Hayatındaki Rolü, Pars Yayıncılık 1993
Kevork Pamukciyan - Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar - 3, Zamanlar, Mekanlar, İnsanlar, Aras Yayıncılık 2003
Kevork Pamukciyan - Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar - 4, Biyografileriyle Ermeniler, Aras Yayıncılık 2003
Kevork Pamukciyan - Kayserili Zartaryan Ailesi ve Kevork Zartaryan Efendi, Tarih ve Toplum Dergisi 1986

Dış bağlantılar

Dadyan ailesi'nin Osmanlı toplum, ekonomi ve siyaset hayatındaki rolü - Prof. Dr. Pars Tuğlacı, İstanbul 1993.
Osmanlı Devleti’nde Uzun Süre Hizmet Etmiş Bir Ermeni Ailesi: Barutçu Dadyanlar - Doç. Dr. Erdoğan Keskinkılıç, II.Ermeni Araştırmaları Türkiye Kongresi, Ankara-Türkiye, May. 2004,
Kitap hakkında Ümit Bayazoğlu'nun yazısı
Turgay Tuna, Deniz Feneri'nin Işığında Yeşilköy Karakter Color Basimevi, 2006.

[1] "İstanbul`da 1922 yılında kurulan Türk-Ermeni Teâli Cemiyeti ve faaliyetleri". web.archive.org. 11 Mart 2012. 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.

[1]