Devalüasyon

Devalüasyon ya da değer düşürümü,^[1] sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkenin ulusal parasının dış satın alma gücünün, hükûmetçe alınan bir kararla düşürülmesidir. Başka bir deyişle devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir.^[2]

Hakkında

Devalüasyon ile ithal malları pahalılaşırken yerli malların fiyatı da aşağı çekilmiş olur. Kurların belli bir istikrar içerisinde olduğu ya da sabit kur sisteminin uygulandığı kurlarda herhangi bir değişme yapılacaksa bu hükûmet tarafından yapılır. Hiçbir devlet kendi parasının diğer devletlerin parası karşısında değerinin düşmesini istemez. Ama bazen siyasi sebeplerle de yerli para, yabancı para karşısında değer kaybeder. Bir ülkenin toplam ithalatı toplam ihracatından fazla ise ithalat azaltılır, ihracat artırılır. Çünkü böyle bir durumda ekonomide dış ticaret açığı ortaya çıkmış demektir. O devletin satın alma gücünün azaltılması gerekir, kendi mallarını ihraç ederek ekonomisini kalkındırmaya ya da en azından kötü etkilenen ekonomisinde az da olsa bir düzelmeye gidebilir.

Devalüasyon yaşandığında enflasyon yükselir, faizler artar bu da ekonominin yavaşlamasına neden olur. Bu durum o devleti ihracata yönlendirir çünkü ithalat pahalılaşmıştır devletin satın alma gücü düşmüştür. Para arzı ve kıymet bedelinin birbirine eşitlendiği durumlarda yabancı para değer kazanır, yerli para değer kaybeder.

Bazı durumlarda IMF'nin müdahale etmesi gerekir. IMF o devleti devalüasyon yapmaya zorlar. Ama bu devalüasyonun ekonomiyi belli bir dengeye ulaştırabilmesi için karşı bir devletin devalüasyon yapmaması gerekir. Ayrıca enflasyon düşürülmeli, ihraç edilecek mallar yoğun talep alan mallar olmalıdır.

Ülkeler arasında yaşanan siyasi krizlerde bir ülke diğer ülkelere karşı döviz gelirlerini artırmak ister. Böyle bir durumda dış dengenin sağlanması için döviz kurlarını değiştirirler.

Devalüasyonun her devlete etkisi farklıdır. Uzun ve kısa dönemde incelendiğinde ticari dengeyi geliştirdiği görülür. Bazılarına göre de tam tersi söz konusudur. Uzun ve kısa dönemde ihracat ve ithalattaki talep esneklikleri de farklılık gösterir. Yani uzun dönemde devalüasyondan sonra oluşan ticaret dengeleri iyileşir, kısa dönemde ise kötüleşir. Ticaret dengesini azaltmak düşük esnekliğe bağlıdır fakat esneklik yükselirse ticaret dengesi gelişir. Bunun nedenine bakacak olursak; Fiyatların ayarlanması için belli bir süreye ihtiyaç vardır aynı zamanda mevcut anlaşmalar ve miktarlar varsa bu kısa dönemde değişiklik gösterir. Diğer önemli neden ise arz boşluğu oluşmasıdır. Arz boşluğu olursa iş ilişkileri kurulması ve yeni taleplerin hazırlanması zaman alabilir, bu da problem oluşturur.

Devalüasyon, ekonomisi istikrarlı olan devletler için uygulanamaz. Uygulanıyorsa muhakkak ödemelerinde açık vardır veya ekonomik kriz söz konusudur. Geri kalmış ülkelerin ithal mallara ihtiyacı vardır. Eğer ithal edecekleri mallar pahalıysa o ülke istediği kadar önleyici önlem alsın iç fiyatların yükselmesine mani olamayacaktır. Bu da şunu gösterir; O ülke devalüasyona gitme kararı vermeden önce gerekli önlemi almalıdır. İç fiyatlardaki yükselmeleri önlemelidir.

Tarihte devalüasyon

Eski Yunan ve Roma'da devalüasyon, paranın temsil ettiği maden miktarının azaltılması yoluyla gerçekleştirilmekteydi. Belli bir altın ve gümüş miktarından basılan sikke miktarının çoğaltılması, para değerinin düşürülmesi sonucunu doğurmaktaydı. On dokuzuncu yüzyılda ise kâğıt para miktarının arttırılması sonucu meydana gelen enflasyon, iç fiyatların artışı ve banknotların altına tahvil kabiliyetini yok ederek, para değerinin düşüşüne yol açmıştır. Böylece milli para biriminin karşılığı kabul edilen altın miktarı indirilmiş ve kambiyo kurları da buna göre ayarlanmıştır.

Günümüzde devalüasyon

Günümüzde, madeni para, altın para sistemi olmadığından yerli para biriminin değerinin düşülmesine, iç fiyatların yükselmesi sonucu elde edilemeyen döviz gelirleri dolayısıyla girişilmektedir. Başlıca ihracatı teşvik etmek için yerli para birimi değeri, belli bir yabancı para esas alınmak suretiyle ayarlanmaktadır. Ancak bu tür bir uygulamanın başarılı olabilmesi için, devalüasyon sonrası iç fiyatların artışının önlenmesi, yabancı ülkelerin ithalat kısıtlamalarına başvurmaması gerekmektedir.

Ülkelere göre

Kazakistan Merkez Bankası, 11 Şubat 2014'te tengeyi yüzde 20 devalüe ederken, Arjantin hükûmeti 24 Ocak 2015 tarihinde pesoyu yüzde 12,7 devalüe etti. Sonradan 13 Aralık 2024 tarihinde pesoyu ABD karşısında yüzde 50 oranında devalü edildi. Günümüzde peso aylık yüzde 5 devüle ediliyor.

Azerbaycan Merkez Bankası da 16 Şubat 2015'te manatın değerini, avro karşısında yüzde 33,8, dolar karşısında yüzde 33,9 düşürdü.

Vietnam Merkez Bankası ise en son Mayıs 2015'te efektif olmak üzere referans kuru yüzde 1 zayıflatarak dolar karşısında 21,673 donga indirdi.

Türkiye

Ayrıca bakınız

Revalüasyon

Kaynakça

^ https://sozluk.gov.tr/ 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Devalüasyon". Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Terimler Sözlüğü. 3 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2011.

“http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/download/785/737” 17 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
“http://static.dergipark.org.tr/article-download/4d8f/0e67/192f/imp-JA96MK48UH-0.pdf?” 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
“http://static.dergipark.org.tr/article-download/d17b/3b16/946a/imp-JA32PZ35JT-0.pdf?” 13 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
“http://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/8-2/MJH-23-Hilal_KARAVAR_OZ.pdf”^{[ölü/kırık bağlantı]}
“http://www3.tcmb.gov.tr/kutuphane/TURKCE/tezler/kursadarat.pdf” 24 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] ttps://sozluk.gov.tr/ 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[2] "Devalüasyon". Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Terimler Sözlüğü. 3 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2011.

[1]

[2]