Dilaton
- CGHS model Dilaton, Parçacık fiziğinde, hacimleri ve boyutları değişmeye uygun ya da ekstra boyutlu teorilerde, varlığı kabul edilen bir parçacıktır. Örneğin,Kaluza-Klein Teorisi'nde, teoriyi kendi uzay zaman boyutlarına göre değiştirme işleminde vardır. Φ skaler alanının bir parçacığıdır ve bu Skaler alan Kütleçekimi ile var olur. Karşılaştırmak için, standart genel görelilikte Newton sabiti ya da ya da muadili Planck kütlesi sabittir. Eğer bu sabit bir dinamik alana terfi ederse, sonuç dilaton olur. Kaluze-Klein teorisinde, boyut eksiltmesi yapıldıktan sonra, etkili Plank kütlesi, uzayın sıkıştırılmış hacim değerinin kuvvetleri şeklinde değişiklikler gösterir. Bu, düşük-boyutlu "Effective theory"de hacmin, dilatona neden döndüğünü açıklar. Sicim kuramınin, Kaluza-Klein teorisini ( dilatondan söz edilen ilk teori) kapsamasına rağmen, rahatsız edici sicim teorileri, mesela I tipi sicim teorisi, II tipi sicim teorisi ve heterotik sicim teorisi, en fazla 10 boyutta dilatonu barındırırlar. Fakat, diğer bir yandan, 11 boyuttaki M-teorisi, dilatonu kendi uzay zaman boyutlarına göre bükmedikçe, dilatonu spekturumuna katmaz. Sicim kuramında, "worldsheet"'te dilaton da vardır. Dilatonun beklenen üstsel vakum değeri, bir çift sabiti belirler. g, ∫R = 2πχ ; Gauss-Bonnet teoreminde sıkışmış worldsheetler ve Euler karakteristiğinde, χ = 2 − 2g, işleyicileri hesaplamakta kullanılır. Böylece, düğümlerin ya da sicimlerin etkileşim sayıları, spesifik bir worldsheet tarafından açıklanabilir.
- Kuantum alan teorisinden farklı olarak, çift sabitler bu teorisinde bir sabit olarak davranır, sicim teorisinde bu çiftler dinamik değişkenlerdir. Süper simetri geçerliliğini koruduğu sürece, böyle skaler alanlar rastgele değerler alabilir. Ancak, Süper simetrinin bozulması genelde skaler alanlar için bir potansiyel enerji oluşturur ve skaler alanlar da sicim teorisinde hesaplanabilecek prensipte olan yerlerin pozisyonlarına en yakın yere yerleşirler Dilaton, Plan skaleri ile birlikte sicim skalerine ve dilaton alanına bağlı olarak Brans- Dicke skaleri gibi davranır. Süper simetride, dilatonun süper eşine dilatino adı verilir. Dilaton, daha karmaşık bir skaler alan geliştirmek için, axion ile birleşir.
Dilaton Hareketi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dilaton- kütleçekimi hareketi;
- .
![{\displaystyle \int d^{D}x{\sqrt {-g}}\left[{\frac {1}{2\kappa }}\left(\Phi R-\omega \left[\Phi \right]{\frac {g^{\mu \nu }\partial _{\mu }\Phi \partial _{\nu }\Phi }{\Phi }}\right)-V[\Phi ]\right]}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/0e1640bccdacf9757627093bce4938e68351663f)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- R=T model
- Quantum gravity
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fujii, Y. (2003). "Mass of the dilaton and the cosmological constant". Prog. Theor. Phys. 110 (3). ss. 433-439. arXiv:gr-qc/0212030
. Bibcode:2003PThPh.110..433F. doi:10.1143/PTP.110.433. - Hayashi, M.; Watanabe, T.; Aizawa, I.; Aketo, K. (2003). "Dilatonic Inflation and SUSY Breaking in String-inspired Supergravity". Modern Physics Letters A. 18 (39). ss. 2785-2793. arXiv:hep-ph/0303029 . Bibcode:2003MPLA...18.2785H. doi:10.1142/S0217732303012465.
- Alvarenge, F.; Batista, A.; Fabris, J. (2005). "Does Quantum Cosmology Predict a Constant Dilatonic Field". International Journal of Modern Physics D. 14 (2). ss. 291-307. arXiv:gr-qc/0404034 . Bibcode:2005IJMPD..14..291A. doi:10.1142/S0218271805005955.
- Lu, H.; Huang, Z.; Fang, W.; Zhang, K. (2004), Dark Energy and Dilaton Cosmology, hep-th, arXiv:hep-th/0409309
- Wesson, Paul S. (1999). Space-Time-Matter, Modern Kaluza-Klein Theory. Singapore: World Scientific. s. 31. ISBN 981-02-3588-7.
- Scott, T.C.; Zhang, Xiangdong; Mann, Robert; Fee, G.J. (2016). "Canonical reduction for dilatonic gravity in 3 + 1 dimensions". Physical Review D. 93 (8). s. 084017. arXiv:1605.03431 . doi:10.1103/PhysRevD.93.084017.
