Distolcular Davası
| Distolcular Davası | |
|---|---|
| Mahkeme | Ankara İstiklâl Mahkemesi |
| Sanık | Distol Şirketi Müdürü sabık Yüzbaşı Antalya’da mukim İstanbullu Nihad, İhtiyat Zabiti İstanbul’da mukim Gümüşhaneli Mehmed Nuri, Belediye Reis-i Sanisi İstanbullu Kemal, Levazım Reisi mütekaid Zabit Giridli Asım, sabık Mülazım-ı Evvel Sivaslı İsmet, Mülazım-ı Evvel mütekaid süvari Ordulu Kıdemli Yüzbaşı Osman Daver, zahire tüccarı Niğdeli Hristaki Zemba, Mülkiye memuru Adanalı Ertuğrul Şakir, Mülazım-ı Evvel İstanbullu Tevfik, İstihbarat memuru İstanbul’da mukim Halil, sabık Rüsumat muhafaza memuru Antakyalı Hacı Ali Nahil |
| İddia | Hıyanet-i vataniyede bulunmak-Distolculuk (Distol ilacı satmak bahanesiyle Anadolu’yu dolaşarak Hükûmete karşı propagandada bulunmak, dini siyasete alet ittihaz ederek Tarikat-ı Salahiye namıyla gizli bir teşkilat kurmak) |
| Mahkeme başkanı | "Kel" Ali Bey |
| Üyeler | "Kılıç" Ali Bey, Reşid Galib Bey, Ali (Zırh) Bey |
Distolcular Davası, İkinci Dönem Ankara İstiklâl Mahkemesi'nde görülen önemli davalardan biridir. Bu dava yargılamaların yapıldığı zaman diliminde bilinse de günümüzde kamuoyunda pek bilinmeyen bir davadır.
Tarikat-ı Salâhiyye Cemiyeti 1920 Eylül'ünde kurulmuş gizli ve ihtilalci bir dernektir. Kurtuluş Savaşı'na karşı, padişahlık ve halifelik taraftarı bir örgütün adıdır. İttihat ve Terakki karşıtıdır. Üyelerinin hemen tümü Hürriyet ve İtilaf Fırkası ve onun çizgisinde kurulmuş derneklerin üyelerinden oluşmuştur. 1925 yılında Ankara İstiklâl Mahkemesi'nce varlığına son verilmiştir.[1]
Tarikat-ı Salâhiyye Cemiyeti Mondros Mütarekesi sonrası gizli çalışmaları, Şeyh Said ayaklanmaları döneminde ortaya çıkmıştır. Bu sırada, Anadolu'da, Macar patentli "Distol"[a] adlı ilacı tanıtan gezgin satıcılar görülmüştür. İlk olarak, Osman Daver isimli bir satıcı, Konya, çevresinde, şüpheli görülerek yakalanmıştır. Olaya Ankara İstiklâl Mahkemesi elkoymuş ve geniş çapta tutuklamalar başlamıştır. Tutuklananlar arasında üç ünlü isim dikkatleri çekmiştir: Tarihçi Ahmet Refik Bey, Aksekili Ahmet Hamdi Efendi ve İstanbul Barosu Başkanı Lütfi Fikri Bey.[2] Ancak her üçü de beraat etmiştir.[4]
Bu davada yargılananların bir kısmı “Hıyanet-i vataniyede bulunmak-Distolculuk (Distol ilacı satmak bahanesiyle Anadolu’yu dolaşarak Hükûmete karşı propagandada bulunmak, dini siyasete alet ittihaz ederek Tarikat-ı Salahiye namıyla gizli bir teşkilat kurmak)” iddiasıyla salben idam edilmişlerdir. Bunlardan dikkat çeken isimler şöyledir: Distol Şirketi Müdürü sabık Yüzbaşı Antalya'da mukim İstanbullu Nihad, İhtiyat Zabiti İstanbul'da mukim Gümüşhaneli Mehmed Nuri, Belediye Reis-i Sanisi İstanbullu Kemal, Levazım Reisi mütekaid Zabit Giridli Asım, sabık Mülazım-ı Evvel Sivaslı İsmet, Mülazım-ı Evvel mütekaid süvari Ordulu Kıdemli Yüzbaşı Osman Daver, zahire tüccarı Niğdeli Hristaki Zemba, Mülkiye memuru Adanalı Ertuğrul Şakir, Mülazım-ı Evvel İstanbullu Tevfik, İstihbarat memuru İstanbul'da mukim Halil, sabık Rüsumat muhafaza memuru Antakyalı Hacı Ali Nahil. Aynı davada Yemenli ve Yemen mebus-ı sabıkı Mustafa Fehmi de aynı suç isnadıyla yargılanmış; yargılama sonucunda Türkiye tabiiyetinden ıskat ile sınır dışı edilmesine karar verilmiştir.[5]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Macar patentli kelebek hastalıkları için kullanılan bir ilaçtır.[2] Tahminen %50 oranında ham filisinin benzoldeki eriyiği olup jelâtin kapsüllerde bulunur; sığırlara mahsus olan kapsüller 4 g ham filisin ve benzolü ihtiva eder. Sığırlara 3-15 g, koyun ve keçilere 1,5-2 g, miktarında verilir. Bu preparat birçok yönden teyid edilmiştir.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Tunaya 1984, s. 257.
- ^ a b Tunaya 1984, s. 262.
- ^ Öhtel 1967, s. 24.
- ^ Tunaya 1984, s. 263.
- ^ İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi 2020, s. XII.
- Genel
- İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi (1925-1927). I. Ankara: TBMM Basımevi. 2020. ISBN 978-605-2089-14-9. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2021.
- Öhtel, Nurettin Mazhar (1967). FARMAKOLOJİ Veteriner Hekimlikte Kullanılan Başlıca İlâçlar (PDF). Ankara: Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No:16. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2021.
- Tunaya, Tarık Zafer (1984). "Türk Devrimine Karşı İdeolojik Bir Muhalefet Girişimi: "Tarikat-ı Salâhiyye Cemiyeti ve Eylemleri". İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 38 (3-4). 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi6 Ekim 2021.