Domus de Janas
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
.jpg) Monte Siseri Nekropolü, Putifigari | |
| Konum |  İtalya |
| Kriter | Kültürel: iii |
| Referans | 1730 |
| Tescil | 2025 (47. oturum) |
| Koordinatlar | 40°05′06″N 8°57′04″E / 40.085°K 8.951°D |
Domus de Janas (Sardunya dilinde 'Periler Evi' veya alternatif olarak 'Cadılar Evi' anlamına gelir), Sardunya'da bulunan Nuragik öncesi kaya oyması mezar odası türüdür. San Ciriaco halkı tarafından Ozieri kültürleri[1] ve sonraki kültürler aracılığıyla oyulmuş, düzenleri evlere benzeyen birkaç odadan oluşurlar.
Çoğunlukla MÖ 3400 ile 2700 yılları arasında inşa edilmiş olan bu yapılar, Çan Tipi Çömlek Dönemi de dahil olmak üzere Geç Neolitik, Kalkolitik ve Erken Tunç Çağı'na tarihlenmektedir. Alghero yakınlarındaki Anghelu Ruju bölgesinde bulunan bir nekropolde 38 mezar bulunmaktadır. Diğer büyük yapılar arasında Villaperuccio yakınlarındaki Montessu ve Bonorva'daki Sant'Andrea Priu bulunmaktadır. Gallura hariç (burada ölenler genellikle Li Muri gibi megalitik çemberlere gömülürdü), adanın her yerinde birçok başka domus de janas bulunabilir.
İç odaların şekli, konik veya üçgen tavanlı yuvarlak bir kulübeden farklılık gösterebilir. Duvarlar genellikle spiraller, zikzak motifler ve boğa boynuzları gibi büyülü ve dini sembolleri tasvir eden kabartmalar veya gravürlerle süslenmiştir.[2]
Oyulmuş veya boyanmış sahte kapılar, çoğunlukla Sardunya'nın kuzeybatısında bulunan yaklaşık 20 mezarda görülmektedir, Anghelu Ruju nekropolündeki bazı mezarlar, Ozieri kültüründen Bonnanaro kültürüne (MÖ 3200 – 1600) kadar çeşitli tarihlerde inşa edilmiş olup, bu mezarlar bu tür kapıların bir örneğidir.[3] En eski örnekler, Eski Mısır mezarlarında sahte kapıların ortaya çıkışından öncesine aittir.[4] Bu sahte kapılar genellikle ana odanın arka duvarında bulunur ve yatay ve dikey çerçeveler ile çıkıntılı bir lento ile temsil edilir. Bazen kapının üst kısmında, iç içe geçmiş ve sayısı değişken olan, boyalı veya oyulmuş U şeklinde boğa boynuzları bulunur.
.jpg)
Mezarın duvarları gibi kırmızı aşı boyasıyla boyanmış cesetler, günlük yaşam eşyaları, mücevherler ve aletlerle birlikte gömülmüştü. Arkeolog Giovanni Lilliu'ya göre, yumuşakça kabuklarının altına gömülmüşlerdi; diğer teorilere göre ise, cesetler mezarın dışında bırakılmış ve iskelet haline geldikten sonra mezara konulmuştu.
2021 yılında Domus de Janas, Dünya Mirası Listesi'ne aday gösterildi.[5] Temmuz 2025'te "Sardunya'nın Tarih Öncesi Döneminde Cenaze Gelenekleri - Domus de Janas" adı altında UNESCO Dünya Mirası Alanı olarak listelendi.[6]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Boğa boynuzları, Su Crucifissu Mannu nekropolü, Porto Torres -
Bonorva'daki Sant'Andrea Priu'daki Domus de Janas'larından birinin iç kısmı. -
S'Elighe Entosu'daki Domus de Janas. -
Genna Salixi, Ruinas'taki domus de janas'ın girişi -
Lotzorai'deki Domus de Janas -
Bir Domus de Janas'ın iç mekanı -
Su Crucifissu Mannu -
Arzolas de Goi Nekropolü, Nughedu Santa Vittoria -
Putifigari'deki boğa boynuzlarıyla kaplı Nuragik öncesi sahte kapı -
Şefin Mezarı, Sant'Andrea Priu Nekropolü Planı.
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Domus de Janas, Portale Sardo 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Domus de Janas in Sardegna". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.
- ^ Demartis, Giovanni Maria (1986). La Necròpoli di Anghelu Ruju. Sardegna Archeologica 2. Carlo Delfino editore.
- ^ Dodson, Aidan (2010). "Mortuary Architecture and Decorative Systems". Lloyd, Alan (Ed.). A Companion to Ancient Egypt. Wiley-Blackwell. s. 808. doi:10.1002/9781444320053.ch36. ISBN 978-1-4051-5598-4.
Private tombs of the Third Dynasty [c. 2686 BC–2613 BC] broadly followed the pattern of those of the Second, in being brick mastabas. However, there were significant developments in the form of the offering place at the southern end of the eastern facade, which was in some cases lined with stone and projected into the heart of the mastaba. These linings could be decorated, while a niche at the northern end of the tomb might be dedicated to the cult of the wife of the tomb owner. The southern niche and its slab-stela evolved during the Third Dynasty into what by the following dynasty had become the classic false door.
- ^ "Unesco tentative lists". Unesco (İtalyanca). 22 Aralık 2023. 14 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Funerary Tradition in the Prehistory of Sardinia – The domus de janas". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 12 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2025.