Disleksi
Disleksi, özel öğrenme güçlüğü olarak da bilinen bir öğrenme bozukluğudur.[1]
Disleksi, bireyleri farklı derecelerde etkileyen nörogelişimsel bir öğrenme bozukluğudur. Bu bozukluk, kelimeleri heceleme, hızlı okuma, kelimeleri yazmada zorlanma ya da yanlış telaffuz etme şeklinde kendini gösterebilmektedir.[1] Disleksili bireylerde dikkat bozukluğu, gelişimsel dil bozuklukları görülme oranı, disleksi olmayan bireylere kıyasla daha fazladır.[1]
Disleksinin ortaya çıkmasında genetik ve çevresel faktörlerin yanı sıra, beynin dili işleme kısmındaki bozuklukların rol oynadığı düşünülmektedir.[1] Ayrıca beyin hasarı, inme geçirme veya bunama gibi nedenlerle sonradan edinilmiş disleksi vakaları da görülebilmektedir. Disleksinin varlığı, bir grup test sonucunda tespit edilir. Bunlar hafıza, görme, heceleme ve okuma testleridir. Disleksi, görme ve işitme zorluklarından ya da yeterli eğitim alamama durumundan kaynaklanan sorunlardan farklıdır.
Tedavi, bireyin ihtiyaçlarını karşılayacak öğrenme metotlarını geliştirmeyi amaçlar.
Uygulanan tedaviler altta yatan problemi çözmekten ziyade semptomların derecesini ve etkisini azaltmaya yöneliktir.
Dünya çapında en sık görülen öğrenme bozukluğu olan disleksinin, nüfusun yaklaşık %3 ila %7'sini etkilediği tahmin edilmektedir, fakat toplumun yaklaşık %20'sinde değişen derecelerde disleksi semptomları gözlenebilmektedir. Daha çok erkeklerde teşhis konmasına rağmen kadınlarda ve erkeklerde eşit oranlarda gözlemlenmektedir. Bazı araştırmacılar, disleksinin yalnızca farklı bir öğrenme tarzı olarak değerlendirilmesi gerektiğini öne sürmektedir.[2]
Disleksi ile ilgili ilk bulgular, 1896 yılında bir İngiliz doktor olan W. Pringle Morgan tarafından elde edildi ve British Medical Journal'da yayımlandı.
Morgan, makalesinde "Percy" adında 14 yaşındaki bir çocuğun bilişsel ve sosyal gelişiminin normal olduğunu, ancak ciddi okuma güçlüğü yaşadığını bildirmiştir. Bu dönemde disleksinin görme sistemiyle ilgili olduğu düşünülüyordu çünkü disleksinin en belirgin özelliklerinden biri harflerin ve kelimelerin karıştırılması ve tersten algılanmasıydı. Bu bakış açısından yola çıkan bir düşünceyle disleksiyle başa çıkmak için göz eğitimleri yapılıyordu. Daha sonra yapılan çalışmalar ise disleksinin görmeyle ilgili bir bozukluk olmayıp dil sistemiyle ilgili bir bozukluk olduğunu ortaya koydu. Son yıllarda yapılan araştırmalar, göz eğitiminin disleksi semptomlarının azaltılmasında etkili olmadığını ortaya koymuştur. Bugünkü bilgilerin ışığında disleksi, fonem adı verilen dil birimlerinin birbirinden farklılıklarının ayırt edilmesi sırasında ortaya konmasıdır.[3][4]
Ayrıca 8 Ekim Dünya Disleksi Farkındalık Günü'dür.
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Disleksi, gelişimsel disleksi ve edinsel disleksi olmak üzere iki ana türe ayrılır. Bu maddede öncelikle gelişimsel disleksi ele alınmaktadır; bu tür disleksi genellikle çocukluk çağında ortaya çıkar.
Edinsel disleksi ise travmatik beyin hasarı veya inme gibi nörolojik hasarlardan kaynaklanır. Edinsel disleksiye sahip bireyler, gelişimsel disleksiye benzer belirtiler gösterebilir; ancak değerlendirme ve müdahale yöntemleri farklılık gösterir.[5]
Disleksi ile ilgili filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Taare Zameen Par (Her Çocuk Özeldir veya Yerdeki Yıldızlar)
- The Big Picture: Rethinking Dyslexia
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Anderson, Stephen R. (2012). Languages : a very short introduction (1. bas.). Oxford, B.K.: Oxford University Press. ISBN 978-0199590599.
- ^ Sürmeli, Zehra (2022-02-24). ÖZGÜL ÖĞRENME BOZUKLUĞU (Disleksi, Diskalkuli, Disgrafi, Dispiraksi, Görsel Motor Açığı ve İşitsel İşlem Bozukluğu). Akademisyen Kitabevi. ISBN 978-605-258-409-5.
- ^ "Dyslexia". nhs.uk (İngilizce). 14 Ağustos 2018. 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023.
- ^ "Dyslexia - Symptoms and causes". Mayo Clinic (İngilizce). 14 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023.
- ^ "Connectionist neuropsychology: uncovering ultimate causes of acquired dyslexia" (İngilizce). 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
