Egzotik türev
Finans'ta egzotik türev, vadesinde ya da, eğer varsa, vadesinden önceki ödenişleri daha sıklıkla alıp satılan basit ürünlere göre karmaşık olan türev ürünleridir. Verilen bu tanım itibarıyla egzotik türevi diğer basit türev ürünlerinden ayıran keskin bir sınır bulunmamaktadır. Egzotik ürünleri (sayıyla) bir dayanak varlığın üzerine yazılan Avrupa ya da Amerikan ödeniş tipli satın alma veya satma türev ürünlerinin dışında kalan bütün türev ürünleri olarak tanımlamak da mümkündür [1]
Egzotik türevlerde bahsedilen karmaşıklık çoğunlukla vadedeki ya da vadeye kadar yapılacak ödenişin nasıl belirleneceğiyle alakalı olmakla beraber türev ürününün üzerine yazıldığı dayanak varlığın basitliği, likiditesi veya piyasada alıp-satılan bir varlık olup olmamasıyla da alakaladır. Genelde, tezgah üstü piyasalarda, banka ve yatırım fonlarının arasında alıp satılan ürünlerdir. Bazı türev ürünler önceleri alınıp satıldığında egzotik türev olarak nitelendirilmişlerse de, türev piyasalarında yeteri kadar alım-satım hacmine ulaştıklarında bu nitelendirmeden uzaklaşmışlardır. Bu türev ürünlere 1980li yıllarda alım-satımı başlayan ve şimdilerde ise standart haline gelen faiz oranı takası ve döviz takası ürünleri örnek olarak verilebilir.[2]
Egzotik türev ürünlerinin fiyatlandırmasında, ödenişlerinin karmaşıklığından dolayı, daha özel fiyatlandırma teknikleri kullanılır. Bu tekniklerin arasında Monte Carlo simülasyonu, binom ağacı ve sonlu fark yöntemleri gibi latis bazlı teknikler kullanılır. Yarı-analitik formüllerden faydalanıp nümerik integral yöntemlerine de sıklıkla başvurulur. Bazen, egzotik ürünlerin ödenişlerini daha basit türev ürünlerinin ödenişlerini kullanarak tekrar üretmek mümkündür. Mesela, vadesindeki spot fiyatın seviyesine bağlı olarak hiç ödeniş yapmayan ya da bir satın alma opsiyonu sağlayan bir bariyer opsiyonunun ödenişini, standard satın alma ve satma opsiyon ödenişlerinin ve nakit ödenişin aracılığıyla tekrar üretmek mümkündür. Daha özel ve karmaşık fiyatlandırma modellerinin bu tip egzotik ürünler için kullanıldığı durumlarda, ödenişleri daha basit bir şekilde üretebilmek fiyatlandırma tekniğinin doğruluğunun kontrol mekanizması olarak vazife görür. Bu yüzden, bu kontrol mekanizması, model geliştiren finans mühendisleri ve model test edip, geçerleyen validasyon ekiplerinin sıklıkla başvurduğu yöntemlerden biridir.