Elbis Gesaratsyan
Elbis Gesaratsyan | |
|---|---|
| Doğum | 1830 Beşiktaş, İstanbul |
| Ölüm | 1911 Mısır |
| Meslek | yazar, gazeteci |
Elbis Gesaratsyan (d. 1830 Beşiktaş, İstanbul, ö. 1911 Mısır) Osmanlı Dönemi basınının ilk Ermeni asıllı kadın gazetecisi olarak kabul edilen yazardır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1 Ağustos 1862'de ilk Ermeni kadın dergisi olan ve aylık olarak yayımlanan Gitar’ı çıkarmaya başladı. Derginin sloganı "Ermeni Kızlarına Davet" şeklindeydi. Küçük boy sekiz sayfa çıkan ve altı aylık aboneliği 40 kuruş olan dergi, yeteri kadar abone bulamadığı için yalnızca yedi sayı yayımlandı. Son sayısı 1 Şubat 1863 tarihinde çıktı. Derginin ilk sayısında "Vokin Hayrenasirutyan" (Vatanperverlik Ruhu), "Ar Oriortıs" (Genç Kızlara), "Ingerutyan Okdagarutyunı" (Topluma Hizmet), "Iravunkı i Kordz Tınelı Hantıknutyun çe" (Hakkını Kullanmak Küstahlık Değildir) başlıklarıyla dört yazısı çıktı.[1]
Gitar'da yer alan yazılarını "Yelbis Garabedyan Doğramacı" Hayguhi (Ermeni Bir Kadın) takma adıyla yayımladı. Gesaratsyan'ın bu girişimi Ermenice basın tarafından da desteklendi. 1852 ile 1908 yılları arasında İstanbul'da yayımlanan bir dergi olan Masis, derginin çıkışını tebrik etti ve Gesaratsyan'ın teşvik edilmesi gerektiğini yazdı. Dönemin önemli Ermeni aydınlarından olan ve ilk Türkçe roman Akabi Hikâyesi'nin yazarı Hovsep Vartanyan da 1862'de Mecmua-i Havadis'in 458. sayısında derginin okuyucu kitlesinin büyüyerek gelişmesini diledi.
Elbis Gesaratsyan 1879 yılında "Namagani ar Intertsaser Hayuhis" (Eğitimsever Ermeni Kadına Mektuplar) adıyla bir kitap yayımladı ve dergide de bahsettiği gibi kadınların toplum hayatındaki rolleri ve kadınların eğitimi konuları öne çıkardı. Bu kitapta, kadın ve erkekler arasındaki eşitsizliğin nedenlerini çözümlemeye çalışmış, toplumun ileri gitmesi için kadının özgürleşmesinin gerektiğini savundu. Bunun eğitim yoluyla mümkün olacağını öne sürdü. Kitabın gelirini üyesi olduğu Milletperver Ermeni Kadınlar Cemiyeti’ne (Azkanıver Hayuhyats Ingerutyun) bağışladı. Elbis Gesaratsyan, ayrıca Masis ve Dzağig (Çiçek) dergilerinde de makaleler yazdı.
Hayatının sonlarına dek İstanbul'da yaşadı. Ancak dönemin bir başka Ermeni yazaı Teotig'in 1911 yılında yayımladığı Amenun Daretsuytsı'na (Herkesin Yıllığı) göre yaşamının sonlarında 1911’de İskenderiye'de bulundu. Bazı kaynaklara göre İskenderiye, bazılarına göre ise Kahire'de ölmüştür.[2][3]
Elbis Gesaratsyan, yazar ve gazeteci Dikran Gamsaragan’ın da teyzesidir.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gitar Dergisi, İstanbul, 1862 – 1863, 7 sayı
- Namagani ar Intertsaser Hayuhis (Eğitimsever Ermeni Kadın Okura Mektuplar), İstanbul, 1879
Okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yeprem Boğosyan, “Elbis Gesaratsyan ve Gitar”. Bir Adalet Feryadı, Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar (1862-1933), derleme: Lerna Ekmekçioğlu, Melissa Bilal. İstanbul: Aras, 2006. 22-24.[4]
- Elbis Gesaratsyan, “Bizim Cinsimize Neden Zayıflık Yakıştırılır”. çeviri: Satanik Alanyan. Bir Adalet Feryadı, Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar (1862-1933), derleme: Lerna Ekmekçioğlu, Melissa Bilal. İstanbul: Aras, 2006. 25-34.
- Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul, 2011.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bianet - İlk Ermeni Kadın Gazeteci: Elbis Gesaratsyan
- ^ "İstanbul Kadın Müzesi Elbis Gesaratsyan Sayfası". 15 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2021.
- ^ "writersofturkey.net - Elbis Gesaratsyan". 8 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2021.
- ^ Bir Adalet Feryadı, Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar 1862 - 1933 - İstanbul Kadın Müzesi
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- İstanbul Kadın Müzesi - Elbis Gesaratsyan 15 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.