Endotelin

Endotelinler, 21 amino asitten oluşan vazokonstriktör peptidlerdir. Başlıca endotelde üretilirler ve damarların homeostazının (iç denge) düzenlenmesinde anahtar rol oynarlar. En güçlü vazokonstriktörlerden olan endotelinler, kalp, beyin ve genel kan dolaşımı dahil olmak üzere birçok organ ve sistemin hastalığında etkendirler.

İzoformları

Endotelinlerin, salgılanma yerlerine göre değişen Endotelin-1, Endotelin-2 ve Endotelin-3 olarak adlandırılan 3 izoformu ve ET_A ve ET_B olmak üzere iki tip reseptörü vardır.

• ET_A reseptörleri, damarların düz kas dokusunda bulunurlar. Endotelinin ET_A reseptörüne bağlanması, vazokonstriksiyona ve sodyum geri emilimine sebep olur. Bu da kan basıncının artmasını sağlar.
• ET_B reseptörleri ise damarların iç yüzünü döşeyen endotelde bulunurlar. Endotelin ET_B reseptörüne bağlandığında, natriürezde (idrarla sodyum atılımı) ve diürezde (idrar atılımı) artış olur. Ayrıca endotel hücrelerinden NO salınımı artar. Tüm bunlar kan basıncının düşmesini sağlar.
• Her iki reseptör tipi, sinirsel ileti (nörotransmisyon) ve vasküler (damara ait) fonksiyonları düzenleyebildikleri sinir sisteminde de bulunur.

Beyin ve Sinirler

Tüm vücutta yayılmış olan endotelin reseptörleri, kan damarlarında, beyin hücrelerinde, plexus choroideus'ta ve periferik (çevresel) sinirlerde bulunurlar. Deneysel bir inme (stroke) yaratmak amacıyla sıçanların beyinlerine pikomolar (bir molün trilyonda biri) düzeylerde endotelin-1 enjekte edildiğinde, beynin bu bölümlerinde metabolizmanın tetiklenmesi(1) ile kan akışının azalmasıyla birlikte nöbetler(2) görülmüştür. Bu iki etki de kalsiyum kanalları aracılığıyla olur. Endotelin-1'in benzer bir etkisi, sıçanlarda çevresel sinir hasarında da gösterilmiştir.

Denge

Sağlıklı bir bireyde, vazokonstriksiyon ve vazodilatasyon arasındaki denge, bir yanda endotelinler ve diğer vazokonstriktörler ile diğer yanda nitrik oksit, prostasiklin gibi vazodilatatörler sayesinde korunur.

Akciğerlerde çok fazla endotelin salınması pulmoner hipertansiyona neden olabilir. Bazen bosentan ve sitaxsentan gibi reseptör antagonistleri (reseptörlere bağlanarak endotelinin bağlanmasını engelleyen maddeler) tedavi amacıyla kullanılabilir. Sitaxsentan, Endotelin A (ET_A)reseptörlerine bağlanarak Endotelin B reseptörünün daha fazla uyarılmasını sağlar ve böylece NO salınması gibi etkilerle vazodilatasyona destek olur.