Ermeni Ulusal Konseyi (1917-18)
Ermeni Ulusal Konseyi (Ermenice: Հայոց Ազգային Խորհուրդ) Ekim 1917'de Tiflis'te (o zamanlar Rus İmparatorluğu'nda) Ermeni Ulusal Kongresi tarafından oluşturulan kalıcı bir yürütme organıydı. Konsey, Mayıs 1918'de Orta Çağ'dan bu yana ilk bağımsız Ermeni devleti olan Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin kurulmasından sorumluydu.
Kompozisyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Konsey, Avetis Aharonyan'ın başkanlığındaki 15 üyeden oluşuyordu. Ermeni Ulusal Kongresi'ne Taşnak Partisi hakim olmasına rağmen, diğer siyasi gruplarla uzlaşmak için Taşnaklar konseydeki mevcut sandalyelerin sadece altısını aldı.[1]
Orijinal 15 üye şu şekildeydi:[2]
- Avetis Aharonyan (Taşnak Partisi), başkan
- Aram Manukyan (Taşnak Partisi)
- Nikol Aghbalyan (Taşnak Partisi)
- Ruben Ter-Minasyan (Taşnak Partisi)
- Khachatur Karjikyan (Taşnak Partisi)
- Artashes Babalyan (Taşnak Partisi)
- Samson Harutiunyan (Halkçı Parti)
- Mikayel Papadjanyan (Halkçı Parti)
- Misha (Mikayel) Gharabekyan (Sosyal Demokrat Parti)
- Ghazar Ter-Ghazaryan (Sosyal Demokrat Parti)
- Haik Ter-Ohanyan (Sosyal Devrimci Parti)
- Anushavan Stamboltsyan (Sosyal Devrimci Parti)
- Stepan Mamikonyan (Bağımsız)
- Tigran Bekzadyan (Bağımsız)
- Petros Zakaryan (Bağımsız)
Ermeni bağımsızlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mayıs 1918'de Transkafkasya Federatif Cumhuriyeti dağıldı. Transkafkasya Federatif Cumhuriyeti, Ermeniler, Gürcüler ve Azeriler de dahil olmak üzere eski Rus yönetimindeki Transkafkasya halklarını yönetmişti. 26 Mayıs'ta Gürcistan Ulusal Konseyi Gürcistan'ın bağımsızlığını, Tiflis'teki Müslüman Ulusal Konseyi ise 28 Mayıs'ta Azerbaycan'ın bağımsızlığını ilan etti. Ermeniler Türkiye ile savaş halinde olduklarından Ermeni Ulusal Konseyi, Ermeni bağımsızlığını ilan etme konusunda isteksiz davranmış, ancak Transkafkasya Federatif Cumhuriyeti'nin dağılması nedeniyle başka seçeneğinin olmadığına karar vermiş ve karar 30 Mayıs'ta ilan edilmiştir. Bu, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulmasını sağladı.[3]
Osmanlı İmparatorluğu ile Barış Antlaşması
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulusal Konsey daha sonra Erivan yakınlarındaki bölgede Ermenilerle savaşan Osmanlı İmparatorluğu ile bir barış anlaşması müzakereleri için Batum'a temsilciler gönderdi. Barış ve Dostluk Antlaşması 4 Haziran 1918'de imzalandı. Anlaşma, özellikle Kars ve Erivan illerinde toprak kayıplarının kabul edilmesi; Ermeni Ordusunun azaltılması; yeni devlette Müslümanlara özgürlükler; ve Osmanlı Ordusunun Ermeni topraklarına geçme hakkının tanınması anlamına geliyordu.[4]
Kabinenin oluşumu
[değiştir | kaynağı değiştir]9 Haziran'da Ermeni Ulusal Konseyi, Taşnak siyasetçisi Ovannes Kaçaznuni'den bir hükûmet kurmasını istedi. Taşnaklar, tek başına yönetemeyecek kadar tecrübesiz olduklarını düşünerek, bunun diğer partilerle bir koalisyon olmasını istediler. Bununla birlikte, başka hiçbir parti aynı derecede halk desteği gibi bir şeyden hoşlanmadı. Halkçılar, Sosyalist Devrimciler ve Sosyal Demokratlar da kendi aralarında tartışarak bir koalisyonu imkansız hale getirdiler, bu nedenle 30 Haziran'da Kaçaznuni, yalnızca Taşnaklardan oluşan bir kabine ile partizan olmayan bir bakanı aday göstermek zorunda kaldı.[5]
Erivan'a taşınma
[değiştir | kaynağı değiştir]17 Temmuz'da Ermeni Ulusal Konseyi Tiflis'ten Erivan'a taşındı. Yaklaşık bir milyon Rusya Ermenisi Ermenistan'da değil, Gürcistan, Azerbaycan ve Kuzey Kafkasya'da yaşadığı için bu tartışmalı bir eylemdi. Ancak, Konsey ile yeni Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler o kadar kötüleşmişti ki Konsey artık Tiflis'te kalamayacağını hissetti. Gürcü yetkililer, Ermeni politikacıları ayrılırken küçümsediler. Ermeni Ulusal Konseyi ve Kabine, Osmanlı ordusundan kaçınmak için Azerbaycan üzerinden Erivan'a gitti. Gürcülerin tepkisinin aksine, Azeri yetkililer Ermenileri sıcak bir şekilde karşıladılar.[6]
Konseyin Horhurd olması
[değiştir | kaynağı değiştir]Erivan'daki durum göz önüne alındığında seçimler imkansızdı, bu nedenle Taşnaklar, Halkçılar, Sosyalist Devrimciler ve Sosyal Demokratlar, Ermeni Ulusal Konseyini, üyeliğini üçe katlayarak yeni devlet için bir yasama organına (Horhurd) dönüştürmeye karar verdiler. Kurulacak meclis, dört partinin üyelerinin yanı sıra, partizan olmayan Ermeni politikacıları ve cumhuriyetteki azınlık temsilcilerini de içeriyordu: altı Müslüman, bir Yezidi ve bir Rus. Horhurd ilk olarak 1 Ağustos 1918'de bir araya geldi.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- Genel
- Richard G. Hovanissian Ermenistan Cumhuriyeti: Birinci Yıl 1918-19 (Kaliforniya Üniversitesi, 1971)
- Rouben Paul Adalian Ermenistan Tarihsel Sözlüğü (Scarecrow Press, 2010)
- Michael A. Reynolds Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Rus Empires 1908-1918 (Cambridge University Press, 2011)
