Esad Erbilî
 | Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Muhammed Esad Erbilî | |
|---|---|
| Doğum | 1847 Erbil, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 30 Ocak 1931 Menemen, İzmir, Türkiye |
| Meslek | Şeyh |
| Çocuk(lar) | Mehmed Ali Efendi |
| Ebeveyn(ler) | Muhammed Said Efendi |
Muhammed Esad Erbilî veya Şeyh Esad Erbilî (d. 1847, Erbil - ö. 30 Ocak 1931, Menemen), Nakşibendi şeyhi. Menemen Olayı sorumlusu olmasıyla tanınır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1847 yılında Erbil'de Halidî şeyhi Muhammed Said'in oğlu olarak doğdu. Medrese eğitimini Erbil'de tamamladıktan sonra Halidî şeyhi Taha el-Harirî'ye bağlanarak 28 yaşında tarikat eğitimini bitirdi. Hacca gittikten sonra dönüşünde İstanbul'a gitti. Fatih Camisi'nde Hâfız-ı Şirâzî 'nin divanını okuttu. Meclis-i Meşâyih üyeliğine getirildi. 1883 yılında şeyhlik için tekke talep edince Kadirî icazetnamesi alarak Kelamî Dergahı'nın şeyhi oldu. Şeyh olduktan sonra çevresinin genişlemesi üzerine II. Abdülhamid tarafından 1900 yılında Erbil'e sürgün edildi.[1]
Erbil'de kendisini takip eden bir kadının inşa ettirdiği tekkede faaliyetlerine devam etti. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'a dönerek terk ettiği dergahta tekrar çalışmaya başladı. Cemiyyet-i Sufiyye'nin ikinci reisi oldu. Cemiyetin açılış konuşmasında meşrutiyet idaresini övdü, II. Abdülhamid dönemini eleştirdi.[2] 1914 yılında tekrar Meclis-i Meşayih üyeliğine getirildi ve reisi oldu. Üsküdar'daki Selimiye Dergahı'nın şeyhliğini de üzerine alarak Kelamî Dergahı ile birlikte tekkelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar faaliyetlerini devam ettirdi. Tekkelerin kapatılmasından sonra Erenköy'deki evinde inzivaya çekildi. Evinde devamlı polis gözetiminde tutuldu.[3] Tekkelerin kapatılmasından kısa süre önce tekkesinde kalan psikolog Carl Vett gözlemlerini, "Dervişler Arasında İki Hafta" kitabında anlatmıştır.[4]
Menemen Olayı üzerine aldığı tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Menemen Olayı üzerine oğlu Mehmed Ali Efendi ile beraber Menemen'e götürülüp idam talebiyle yargılandı ve idama mahkûm edildi ancak yaşı dolayısıyla idam cezası müebbet hapse çevrildi, oğlu idam edildi. Şeyh Esad Erbîlî, Divanı Harp'ın hakkında verdiği idam kararı Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sevk edildiği süreçte öldü. Muhammed Esad Erbilî 30 Ocak 1931'de öldü. Zehirletildiğine dair bir iddia vardır.[1]
Kabrinin yerinin tam belli olmamasına rağmen 1950'de gömüldüğü iddia edilen yerin satın alınmasıyla üzerine bir cami inşa edilmiştir. 2017 yılında ise türbe inşaasına başlanarak 2018'de türbe tamamlanmıştır. Türbe inşaası ve ziyaretleri pek çok kişi tarafından tepkiyle karşılanmıştır.[5][6]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kenzü'l İrfan
- Mektubat
- Risale-i Esadiyye
- Tevhid Risalesi Tercümesi
- Fatiha-i Şerife Tercümesi
- Divan
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 11, sayfa: 348
- ^ Tasavvuf, sy. 8 (12 Cemaziyelevvel 1319/ 28 Nisan 1327)
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2016.
- ^ Vett, Carl; Cebecioğlu, Ethem; Vett, Carl (2004). Dervişler arasında iki hafta: Danimarkalı parapsikoloğun 1925 yılında İstanbul'daki Kelâmî Dergâhı'nda başından geçen son derece ilginç olaylar. 1. basım. İstanbul: Kaknüs Yayınları. ISBN 978-975-6698-98-3.
- ^ "Mezar maketi başında ağıt ve bıçakla kurban ibadeti canlandırmasının ardından çocuklar bu kez türbeye götürüldü". T24. 11 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2024.
- ^ "Kubilay'ı şehit eden Erbili'nin türbesi, CHPli Şahin döneminde "izin" ile yapılmış". sonmuhur.com. 24 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2024.
