Fısırik Kalesi

Fısırik Kalesi, tarihsel Speri bölgesinde, bugün Erzurum ilinin İspir ilçesine bağlı Araköy'de Orta Çağ'dan kalma kaledir.

Tarihçe

Araköy'ün eski adı Ermenice kaynaklarda Vsrek (Վսերկ) olarak geçer. Fısırik adı bu kelimeden değişime uğramış olmalıdır. Buradaki kaleden dolayı Araköy Osmanlıca kaynaklarda Kala-i Fısırik olarak geçer. Osmanlılar kaleyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi. Nitekim Fısırik veya Kala-i Fısırik erken ve geç Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçasıydı. Kalenin Osmanlı döneminde onarımdan geçirildiği tahmin edilmektedir. Sarp konumu ve su sarnıcının varlığından dolayı kalenin Urartu yapısı olabileceği öne sürülmüştür.^[1] Ancak Tao-Klarceti bölgesindeki pek çok kalenin hem sarp kayalarda inşa edilmiş olduğu hem de sarnıçlara sahip olduğu düşünülünce, bu gerekçelerden doğru bir sonuca ulaşmak mümkün görünmemketedir.

Mimarisi

Yazılı kaynaklardan da bilinen Fısırik Kalesi, orta büyüklükte bir yapıdır. Köyün içinde bulunan bir kaya üzerinde, kaba yontulmuş taşlarla harç kullanılarak inşa edilmiştir. Bugüne kalan duvarlarının yüksekliği 7 metreyi bulur. Kalenin içi köylüler tarafından samanlık ve benzeri amaçlarla kullanılmaktadır. Fısırik Kalesi'nin ortasındaki cami, geç dönemde, 20. yüzyılın başında inşa edilmiştir. Ancak kalede daha eski bir cami ve mescidin olduğu tahmin edilebilir. Nitekim 1642 tarihli Osmanlı avarız defterine göre, Kala-i Fısırik olarak kaydedilen kalede 1 imam, 1 hatip, 1 müezzin ile 1 kale kethüdası, 1 kale kâtibi ve 26 kale muhafızı bulunuyordu. Fısirik Kalesi Osmanlı döneminde İspir kazasını Tortum kazasına bağlayan güzergâh üzerinde olması nedeniyle önemli bir konuma sahipti.^[1]^[2]^[3]

Kaynakça

^ ^a ^b "İspir Çevresinden Birkaç Ortaçağ Kalesi" İ.Umut Kukaracı
^ ""1642 Tarihli Avârız Defterine Göre İspir Sancağı" Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:2, Sayı:8, Yıl:2009, İbrahim Etem Çakır" (PDF). 31 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2016.
^ 2018 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce: ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2018 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2019, s 13. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-978-9941-9639-1-9

[fısırık-1] "İspir Çevresinden Birkaç Ortaçağ Kalesi" İ.Umut Kukaracı

[fısırık1-2] ""1642 Tarihli Avârız Defterine Göre İspir Sancağı" Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:2, Sayı:8, Yıl:2009, İbrahim Etem Çakır" (PDF). 31 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2016.

[3] 2018 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce: ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2018 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2019, s 13. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-978-9941-9639-1-9

[1]

[2]

[3]