Fehîm Arvâsî

Seyyid Fehîm Arvâsî (1825-1896) 19. yüzyılda yaşamış din bilginidir.

Hayatı

Osmanlı Devletinin son devirlerinde yaşadı. Hüseyin bin Ali'in soyundan gelmektedir. Moğol istilâsı sebebiyle Irak'tan Doğu Anadolu'ya yerleşen ve çok sayıda âlim yetiştiren bir aileye mensuptur. Molla Abdülhamid Efendi'nin oğludur. 1825'te bugün Van'ın Bahçesaray kazâsına bağlı Arvas köyünde doğdu. Babasını küçük yaşta kaybetti. Kısa zamanda Kur’an'ı ezberledi. Dedelerinin kurduğu Arvas, bilahare Müküs (Bahçesaray) Mir Hasan Veli medresesinde okudu. Cizre'de Şeyh Hâlid-i Cezerî'nin derslerine devam etti. Muş'un Bulanık kazâsında Molla Resul Sübkî'den ilim icâzeti (diploması) aldı.

Tasavvufta zamanın meşhur âlimlerinden Nakşî şeyhi Seyyid Taha Hakkârî'nin Nehri'deki tekkesinde yetişti. Nakşî, Kâdirî, Çeştî, Sühreverdî ve Kübrevî tarikatlarından talebe yetiştirmek üzere mutlak halifesi oldu. Üstadının 1853'te vefatı üzerine vasiyeti gereği kardeşi Seyyid Salih Nehrî'nin sohbetine devam etti. Onun da 1865'te vefatı üzerine Arvas'a dönerek irşad faaliyetine başladı. Arvas medresesini canlandırdı. Burada 60 kadar talebe yetiştirip mezun etti. En meşhurları oğlu Van müftüsü Muhammed Emin Efendi ve Abdülhakîm Arvâsî'dir. Şâfiî mezhebinde idi.

Seyyid Fehim Efendi, ayrıca hocasının işareti üzerine senede iki defa Van'da Şabaniye Medresesinde ders verirdi. Din ilimlerinin bölgede yayılıp kuvvetlenmesinde çok mühim rol oynadı. 93 Harbi de denilen 1877 Osmanlı-Rus harbinde talebe ve milisleriyle Doğu Bayezid'e gidip düşmanla silahlı müsademede bulundu.

Hocası Taha Hakkârî'nin oğlu Seyyid Ubeydullah ile beraber hacca gitmek üzere İstanbul'a geldi. Sultan II. Abdülhamîd tarafından sarayda kabul olundu. Fehîm Arvasî'ye 300 kuruş duagû maaşı bağlandı. Hac yolculuğu sırasında Mısır'a uğradığında, Câmiü'l-Ezher ulemâsıyla görüştü. Mekke'de İmam Rabbanî soyundan olup, Abdullah Dehlevî'nin halifesi Ahmed Said Sahib Müceddidî Farukî'nun oğlu ve halifesi Şeyhülharameyn Muhammed Mazhar kendisine beş tarikattan ayrıca halifelik verdi. 1882'de Şeyh Ubeydullah hâdisesinin çözülmesindeki hizmeti sebebiyle maaşı 500 kuruşa çıkarılıp, kendisine 3. derece Osmanlı Mecidî nişanı verildi.

Seyyid Fehim Arvasî, 30 Mart 1896'te Arvas'ta öldü. Kabri buradadır. Uzun boylu, zayıf, beyaz tenli idi. Oğlu Muhammed Emin'den başka, Abdülhakîm Arvâsî, Mejingirli Halife Derviş ve Patnoslu Halife Ali'ye hilafet verdi. Her biri din ilimlerinde yetişmiş Reşid, Mazhar, Emin, Sıddık, Masum, Hasan, Hüseyin, Salih ve Nizameddin adında 9 oğlu vardı. Fehim Arvasî'nin canlandırıp çok kıymetli kitaplar vakfettiği Arvas medresesi, Rus işgalini müteakip yandı.

Bibliyografya

• Doğu Anadolu (Kuzey-Güney) Evliyaları 2. Cild, s. 320-361, 1. Baskı, 2004, Türkiye Gazetesi Yayınları
• Eshâb-ı Kirâm (14. Baskı), s. 158-162, Hakikat Kitabevi
• Tam İlmihâl Se'âdet-i Ebediyye, s. 1077 1142, 92. Baskı, 2005, Hakikat Kitabevi
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi.