Ferenc Erkel
Ferenc Erkel | |
|---|---|
 Ferenc Erkel | |
| Doğum | 7 Kasım 1810 Gyula, Macaristan |
| Ölüm | 15 Haziran 1893 Budapeşte |
| Diğer ad(lar)ı | Franz Erkel |
| Meslek | Müzisyen, Besteci, Piyanist, Eğitmen, Orkestra şefi |
Ferenc Erkel (Almanca: Franz Erkel) (7 Kasım 1810 "Gyula", Macaristan – 15 Haziran 1893, Budapeşte) zamanının Avusturya-Macaristan İmparatorluğu idaresi altında yaşamış bir Macar opera besteci, piyanist, öğretmen ve orkestra şefidir. Erkel Macar tarihsel temaları olan Macar grand-opera janrının babası sayılmaktadır. Opera eserleri Macaristan'da seyircinin büyük sevgisi ile hala çok kere yapımlanıp sahnelenmektedir. 1844de Macaristan milli marşı olarak kabul edilen "Himnusz" adlı marşın müziğinin de bestecisidir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Erkel Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun hüküm ettiği Transilvanya-Macaristan sınırına yakın Gyula adlı bir taşra şehrinde Swabialı Alman asıllı bir müzisyen olan Joseph Erkel ve Macar asıllı karısının oğlu olarak 1810'da doğdu. Müziğe yeteneği çok genç iken anlaşıldı; org çalıcıları olan büyükbabası ve babası tarafından ilk müzik eğitimi sağlandı ve piyano dersleri aldı. İlk piyano konserini Gyula'da 11 yaşında iken verdi. Sonra müzik eğitimini önce lise ayarında eğitim veren (şimdi Romanya'da bulunan]] Oradea'da ve sonra da daha ileri müzik eğitimi sağlayan (şimdi Slovakya başkenti olan) Bratislava)da devam etti. Bu şehirde iyi bir müzik eğitim görerek ve 17 yaşında iken öğrenimini tamamladı. Özellikle piyano virtüözü olmaya hedeflendi ve ilk beştelerini bu sıralarda yaptı. Sonra 1827de piyano öğretmeni olarak ve bir konser bandosunu şefliğini yapmak üzere (şimdi Romanya'da bulunan) Cluj (Macarca: Kolosvar ve Almanca:Klausenburg) şehrine geçti.
1834de Budapeşte'nin Peşte kısmında ilk konserini vererek buraya yerleşti. Üç yıl konser piyanisti olarak ve burada bulunan tiyatro orkestralarında şeflik yaparak çalıştı. 1838'de Milli Tiyatro Opera orkestrası şefliğine atandı ve 1851'de ölümüne kadar bu görevde bulundu. 1853'te kurulan "Budapeşte Filarmonik Orkestrası" baş orkestra şefliği de üzerine aldı. 1886'ya kadar da Franz Lizst Macar Müzik Akademisi'nde piyano öğretmenliği ve sonra da Akademi Başkanlığı yaptı. 1884'te açılan "Macaristan Devlet Opera Evi"'nin müzik direktörlüğünü de yaptı.
Bu arada besteleri ile de uğraştı ve bestelediği operalarla tanındı. İlk operası 1840da "Bátori Mária" oldu. Bu eserinin ve sonraki 3 opera eserlerinin librettoları "Béni Eğressy" tarafından hazırlanmıştır. Operalar yanında piyano ve koro için müziksel besteler yapmıştır. "Fatival Uvertürü" adlı eseri de iyi bilinmektedir. Hector Berlioz'un La damnation de Faust operasında meşhur ettiği "Rákóczi March" melodisi Erkel tarafından hazırlanmıştır. 1844'te bir filarmonik orkestra konser için hazırladığı "Ket pisztoly the Himnusz (Tanrı Macarları Takdis Etsin" adlı parça Macaristan Milli Marşı olarak kabul edildi.
Erkel uluslararası ünü olan bir satrançcı olarak da bilinmektedir.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Operalar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Tarih | Isim | Perde sayisi | Promiyer | Libretto |
|---|---|---|---|---|
| 1840 | Bátori Mária | 2 | 8 Ağustos 1840, Budapeşte | Béni Egressy Kaynak:András Duganics |
| 1841/1843 | Hunyadi László | 4 | 27 Ocak 1844, Peşte, National-theater | Béni Egressy Kaynak:Lőrinc Tóth, Két László adli oyun |
| 1857 | Erzsébet (Elizabet) (Ikinci perde bestesi Ferenc Erkel, II. ve II. perdelerin bestecileri "Franz Doppler" ve "Karl Doppler") | 3 | 6 Mayıs 1857, Budapeşte | Béni Egressy |
| 1851-1860 | Bánk bán | 3 | 9 Mart 1861, Budapeşte | |
| 1861-1862 | Sarolta | 3 | 26 Haziran 1862, Budapeşte | József Czanyuga |
| 1864-1866 | Dózsa György | 5 | 6 Nisan, 1867, Budapeşte | Ede Szigligeti ve Mór Jókai |
| 1868-1872 | Brankovics György (Richard Wagner eserlerinden büyük etkili) | 4 | 20 Mayıs 1874, Budapeşte | Lehel Ódry ve Ferenc Ormail. Kaynak:Károly Obernyik |
| 1875-1879 | Névtelen hösök (İsimsiz Kahramanlar) | 4 | 30 Kasım 1880, Budapeşte | Ede Tóth |
| 1874/1884 | István király (Kral İstvan) | 4 | 14 Mart 1885, Budapeşte | Antal Várady Kaynak:Lajos Dobsa |
| ? | Kemény Simon | Taslak 3 perde | Parçalar halinde bulunmakta |
Orkestra için eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1844 Himnusz - Macaristan Milli Mars, Koro ve orkestra için - Metin:Ferenc Kölcsey (1790-1838)
- 1845 "Hunyadi László" operası için uvertur orkestra için
Konser eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bem-Petőfi Marsi
- Fest Musik
- Hunyadi-induló (Operadan bir marş)
- Magyar himnusz (Macaristan milli marşı)
- Palotás
Piyano için eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Rákóczi Marşı (1840)
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- IMSLP Wiki sitesi parasız "Erkel,_Ferenc" partisyon notaları 29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme: 19.6.2010)
