Feride Memmedova
Feride Memmedova | |
|---|---|
| Fəridə Cəfər qızı Məmmədova | |
| Doğum | 8 Ağustos 1936 Şirvan, Azerbaycan SSC, Sovyetler Birliği |
| Ölüm | 8 Aralık 2021 (85 yaşında) Bakü, Azerbaycan |
| Milliyet | Azeriler |
| Eğitim | Bakü Devlet Üniversitesi |
| Ödüller | Şöhret Nişanı |
| Kariyeri | |
| Dalı | Tarih |
| Çalıştığı kurumlar | Bakü Devlet Üniversitesi Batı Hazar Üniversitesi Hazar Üniversitesi |
Feride Cafer kızı Memmedova (Azerice: Fəridə Cəfər qızı Məmmədova) (8 Ağustos 1936, Şirvan - 8 Aralık 2021, Bakü). Kafkas Albanyası tarihi konusunda uzmanlaşmış Sovyet-Azeri tarihçi ve bilim insanı.
Eğitimi ve kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Feride Memmedova 8 Ağustos 1936'da Sovyetler Birliği'ne bağlı Azerbaycan SSC'nin Şirvan şehrinde doğdu. Son dönem Azerbaycan tarihçilerinden olan ve Azerbaycan Millî İlimler Akademisi sabık başkan yardımcısı Ziya Bunyadov'un öğrencilerinden ve ekolünden olan Memmedova, Bakü Devlet Üniversitesi Tarih bölümünden mezun oldu. 1960 yılından itibaren Azerbaycan Millî İlimler Akademisi (AMEA) Tarih Enstitüsü'nde çalışmaya başlamış, 2002 yılından itibaren ise “Azerbaycan'ın Tarihi Coğrafyası” (günümüzde “Azerbaycan'ın Tarihi Coğrafyası ve Demografyası”) bölümünün müdürü olmuştur. 1962-1969 yılları arasında Leningrad (şimdiki Sankt-Peterburg) şehrindeki SSCB İlimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü'nde stajyer olarak çalışmış ve enstitünün doktora öğrencisi olmuştur.[1] Bu süre zarfında eski Farsça (çivi yazısı), orta Farsça (Pehlevi), eski Ermenice (Grabar) ve eski Gürcüce dillerini öğrenmiştir. 1971 yılında “Musa Kalankatlı’nın *Albanların Tarihi* eserini Kafkasya Albanya’sının toplumsal yapısının kaynağı olarak inceleyen” doktora tezini, 1987 yılında ise “Kafkasya Albanya’sının Siyasi Tarihi ve Tarihi Coğrafyası” konulu doktora tezini savunmuştur. 1991 yılında Azerbaycan Millî Yaratıcılık Akademisi'nde tarih bilimleri doktoru unvanını almış, daha sonra akademinin tam üyesi seçilmiştir. 1993 yılında AMEA tarih bilimleri doktoru, 2001 yılında ise AMEA muhabir üyesi olmuştur.[2]
Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan'ın antik ve Orta Çağ tarihi ile ilgili çok sayıda araştırmaları ve kitapları bulunmaktadır. Bakü Devlet Üniversitesi, Hazar Üniversitesi ve Batı Hazar Üniversitesi'nde ders vermiştir. Halen Milli Havacılık Akademisi'nde Sosyal Bilimler Bölüm Başkanı olarak görev yapmaktadır. Aynı zamanda Azerbaycan Millî İlimler Akademisi üyesidir. Memmedova'nın asıl ilgi alanı Kafkas Albanyası'dır. Çalışmaları bu bölgenin tarihi gelişimi, sanat ve edebiyatı, etnik yapısı, politik ve siyasi hayatı, Hristiyanlığın gelişimi ve Alban Havari Kilisesi üzerinedir.[1]
Albanya'da feodal toplumsal yapının ortaya çıkışı ilk kez onun tarafından inceleme konusu yapılmıştır. Yaygın inanışın aksine, I ve III. yüzyıllar arasında bu bölgede ilkel komünal toplumsal yapının değil, feodal ilişkilerin mevcut olduğu fikrini ortaya atmıştır. F.Memmedova, Alban Devletinin M.Ö. IV- M.S. VII asırlarındaki sınırlarını tespit etmiş, Albanya'da Hristiyanlığın yayılması ve Alban Kilisesinin kurulmasını incelemiştir. Küçük Asya'da bir Ermeni devleti kurulduğunu kanıtlamış ve Karabağ tarihini yazmıştır.[3]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Memmedova'nın teorileri, tarihsel gerçeklerin çarpıtılarak oluşturulduğu yolunda suçlamalara maruz kalmış ve yazar, kimi çevrelerce tarihsel revizyonizmle itham edilmiştir.[3][4] Eleştiride bulunaların arasında Rus tarihçi Viktor Aleksandrovich Shnirelman da bulunmaktadır ki, "Savaş ve Anılar" isimli kitabının bir bölümünün tamamını Memmedova'nın teorilerini çürütmeye, Memmedova'nın çalışmalarında Ermeni karşıtı izler aramaya ayırmıştır.[3]
Memmedova'ya eleştiriler yönelten diğer kişi olan İngiliz gazeteci ve yazar Thomas de Waal'a göre Memmedova'nın Albanya teorileri, Kafkasya tarihinden Ermenileri tamamen dışlamak suretiyle oluşturulmuştur. Memmedova, Kafkas Albanyası'nı bugünkü modern Ermenistan sınırları içine yerleştirmekte, tüm bölgeyi, manastır ve kilisileri Alban olarak tanımlamaktadır demektedir. Eleştirilerinde daha da ileri giderek bu teorilerin Azerbaycan'da propaganda aracı olarak kullanıldığını ileri sürmektedir.[4]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Feride Memmedova 8 Aralık 2021'de başkent Bakü'de 85 yaşında öldü.[2][5]
Seçilmiş yayınları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Musa Kalankatlı'nın "Alban Tarihi" Adlı Eseri: Kafkas Albanyası'nın Toplumsal Yapısı Hakkında Bir Kaynak. Bakü: 1977, (Rusça)
- Kafkas Albanyası'nın Siyasi Tarihi ve Tarihi Coğrafyası. Bakü: 1986, (Rusça).
- Karabağ sorunu, Neden-Sonuç İlişkileri (Almanca ve Azerice).
- Azərbaycan'ın Tarihi Coğrafyası. Bakü: 1987, (Kolektif monografi).
- Le problem de l'ethnos alban-caucasien, "L'antropoloqie sovietique", Paris, 1990
- Kafkas Albanyası va Albanlar-Bakü:2003(Rusça)
- Yayınlanmış toplam bilimsel çalışmaları: 96, bunlardan 5'i monografi.
- Yurtdışında yayımlanmış bilimsel çalışmaları: 20.
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Azerbaycan SSC Emektar Bilim Adamı" fahri unvanı — 1 Şubat 1990
- 1990 yılı için Azerbaycan SSC Devlet Ödülü — 26 Mayıs 1991
- "Şöhret" Nişanı — 14 Şubat 2004
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Farida Mammadova 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Azerbaijan National Academy of Sciences.
- ^ a b "Məşhur tarixçi alim Fəridə Məmmədova vəfat edib". Report İnformasiya Agentliyi (Azerice). 8 Aralık 2021. 27 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2024.
- ^ a b c ""Albanian Myth" (in Russian) / V.A. Shnirelman, "Voyni pamyati. Mifi, identichnost i politika v Zakavkazye", Moscow, Academkniga, 2003". 4 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2015.
- ^ a b "[[Thomas de Waal]], Black Garden, chapter "Urekavank", in Russian, 2005". 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2015.
- ^ "Fəridə Məmmədova vəfat etdi" (Azerice). Azerbaycan24. 8 Aralık 2021. 10 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2021.
