Joseph Haydn

Franz Joseph Haydn
Franz Joseph Haydn
	Franz Joseph Haydn; Ressam:Ludwig Guttenbrunn yak.1770
Doğum	31 Mart 1732; Rohrau, Aşağı Avusturya
Ölüm	31 Mayıs 1809 (77 yaşında); Viyana, Avusturya
Meslek	Müzisyen, Besteci
İmza

Franz Joseph Haydn (31 Mart 1732, Rohrau, Aşağı Avusturya - 31 Mayıs 1809, Viyana, Avusturya), Avusturyalı klasik müzik bestecisi.^[1] Hem Mozart’ı hem Beethoven’ı etkilemiştir. "Baba Haydn" olarak bilinir. En çok senfoni türündeki eserleriyle tanınır; bu türde 104 eser verdi.^[2] Kendisi gibi besteci olan Michael Haydn'ın ve tenor Johann Evangelist Haydn'ın ağabeyidir.

Profesyonel meslek hayatının büyük bir bölümünde zengin Macar Esterhazy Ailesi'nin himayesinde "baş müzisyen" olarak yaşadı. Orada kaldığı süre içerisinde birçok orkestra şefi olarak birçok konser ve opera idare etti. Diğer bestecilerden uzak ve münzevi bir yaşam sürmesi, dönemin müzikal akımlarından farklı, özgün eserler ortaya koyabilmesine yol açmıştır. Bu durumu şu sözleriyle ifade etmiştir: "Münzevi bir hayat sürdüm. Etrafımdaki hiç kimse, beni benim kadar şaşırtamaz ve hiç kimse bana benim kadar ıstırap veremez. İşte bu yüzden farklı ve özgün olmak zorundaydım."

1797 yılında Kutsal Roma Kralı Franz II için bir beste hazırlamıştır.^[3] Yazmış olduğu besteden Avusturyalı Lorenz Leopold Haschka ilham alıp, Gott! erhalte Franz (Tanrı Franz'ı korusun) şiirini yazmıştır. Bu beste Habsburg monarşisi'nin 1918'deki yıkılışına kadar kullanılmış olup, 1. Cumhuriyet (1918 - 1919)'de de kullanılmıştır. 1841'de Alman şair August Heinrich Hoffmann von Fallersleben'in yazdığı Das Lied der Deutschen (Almanların Şarkısı)'nı bestelemiştir. 1922'de formu değiştirilerek sonradan Almanya'nın millî marşı haline gelmiştir.

Yaşamı

31 Mart 1732'de Aşağı Avusturya'nın Rohrau köyünde doğan Haydn, 12 çocuklu yoksul bir ailenin ikinci çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası araba mekanikçisi Mathias Haydn ve karısı Maria Haydn. Her ne kadar ailesi müzik notası okumayı bilmese de, Haydn'in hatıratlarına göre hem ailesi hem de komşuları sık sık şarkı söylermiş. Müzikal yetenekleri daha küçükken fark edilmiş.

Ailesi onu, 6 yaşında iken bir koroya katılmak üzere Viyana'ya gönderdi. Orada Aziz Stefan Katedrali'indeki müzik yönetmeni Georg von Reutter tarafından fark edildi. Reutter Avusturya civarında çeşitli şehirleri gezerek Haydn gibi yetenekleri keşfediyordu. Sesi kalınlaştıktan sonra da Viyana'da kalarak müzisyenlik yapmaya devam etti, bestecilik dersleri aldı. 1761'de Esterházy ailesinin yanında iş buldu ve hayatının 30 yıldan fazlasını bu soylu aileye hizmet ederek geçirdi. İşi, onların istekleri ve ihtiyaçlarına uygun müzik bestelemekti. Diğer bestecilerden ve müzik çevrelerinden uzak oluşu, onun yaratıcılığını ortaya çıkardı, ününün yayılmasına ise engel olmadı. 1780'lerde besteleri tüm Avrupa'da çalınmaktaydı. Ününden ötürü çeşitli yerlere davet edilir ve davet edildiği şehirde ilk kez çalınmak üzere bir eser bestelemesi istenirdi. Bu şekilde yazdığı Paris Senfonileri ve Londra Senfonileri en çok bilinenleridir. Yaylı dörtlüleri için yazdığı eserlerde de kendinden öncekilerden farklı olarak her çalgıya eşit rol vererek yenilik getirmiş ve bu düşüncesiyle Mozart'ı etkileyerek Haydn'a adanmış altı kuartet bestelemesine neden olmuştur. Beethoven'ın ilk dönem eserlerinde de Haydn etkisi görülür. Haydn ve Mozart'ın 1781'de başlayan arkadaşlıkları yıllarca sürmüştür. Beethoven'a ise Esterhazy sarayında özel ders vermiştir.

100 kadar senfoni, çok sayıda konçerto, oda müziği eserleri, 40 sonat, şarkılar, oratoryolar bestelemiştir.

Haydn, Esterházy ailesinin müziksever üyesi Prens Nikalaus öldükten sonra emekli olmuş ve daha önce Viyana'ya kadar gitmesine bile izin verilmeyen ortamdan kurtulup seyahat özgürlüğüne kavuşmuştur. 2 defa İngiltere'ye giden Haydn, Oxford Üniversitesi'nden fahri doktor unvanını aldı; ömrünün son yıllarında ise Viyana'ya yerleşerek koro ve orkestra için Yaratılış Oratoryosu, Mevsimler Oratoryosu gibi dini koro ve orkestra eserleri besteledi. 31 Mayıs 1809'da Viyana'da öldü.

Eserlerinin hikâyeleri

Haydn şefliğinde Viyana'da bir yaylı sazlar kuarteti

Eserlerinin çoğunun hikâyesi vardır. Örneğin 45 numaralı senfonisi, Veda Senfonisi olarak bilinir. Eserin dördüncü bölümünde 2 ya da 3 müzisyen kendi bölümlerini bitirir ve müzik halâ devam ederken sahneyi terk eder; bu, sahnede şef ve tek bir kemancı kalana kadar sürer. Bu senfonide Haydn ve müzisyen arkadaşlarının kış mevsiminde şehirdeki ailelerinin yanına dönmek istediklerini Prens Esterházy'e anlatmak istedikleri hikâye edilir. Prens mesajı almış ve onlara izin vermiştir. Sürpriz Senfonisi denilen 94 numaralı senfonisini ise akşam yemeği sonrasındaki konserlerde dinleyicilerinin çoğunun uyuduğunu anladığında bestelediği söylenir. Haydn'ın çoğu senfonisi gibi canlı birinci bölümle başlayıp; yumuşak, yavaş tempolu ikinci bölümle devam eden senfoni, dinleyicilerin uykuya daldığı sırada davullar ve çok yüksek sesli telli çalgıların melodisi ile onları uyandırır. "Kafka İle Konuşmalar" kitabında Franz Kafka, Haydn'ın beste yapmadan önce özel hazırlanmış pudralı bir peruk taktığından söz etmektedir.

Başlıca Yapıtları

Franz Joseph Haydn, hayatı boyunca 800'ün üzerinde besteye imza atmış, bunların yanında 450'nin üzerinde şarkının düzenlemesini yapmış klasik müzik tarihinin en verimli sanatçılarından biridir.

Oratoryoları

Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuz - 1796

Die Schöpfung - 1798

Die Jahreszeiten - 1780

Operaları

La Canterina-1766

Eczacı (Lo speziale-1768

Ayda Dünya (Il Mondo della Luna)-1779

L'isola disabitata-1779

La fedelta premiata-1780

Armida-1783

Lé Enessé-2010

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "The piano trio : its history, technique, and repertoire | WorldCat.org". search.worldcat.org (İngilizce). 29 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
^ Webster, James; Feder, Georg (15 Mart 2003). The New Grove Haydn (İngilizce). Oxford University Press, USA. ISBN 978-0-19-516904-1. 29 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
^ Rosen, Charles (1997). The classical style : Haydn, Mozart, Beethoven. Internet Archive. New York : W.W. Norton. ISBN 978-0-393-04020-3.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Joseph Haydn ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

IMSLP websitesi "Haydn,_Joseph" maddesi 18 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme:21.10.2010)
ChoralWiki websitesi "Franz_Joseph_Haydn" maddesi 18 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
WIMA: Werner Icking Music Archive "Haydyn" maddesi^{[ölü/kırık bağlantı]} (İngilizce) (Erişme:21.10.2010)

[1] "The piano trio : its history, technique, and repertoire | WorldCat.org". search.worldcat.org (İngilizce). 29 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.

[2] Webster, James; Feder, Georg (15 Mart 2003). The New Grove Haydn (İngilizce). Oxford University Press, USA. ISBN 978-0-19-516904-1. 29 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.

[3] Rosen, Charles (1997). The classical style : Haydn, Mozart, Beethoven. Internet Archive. New York : W.W. Norton. ISBN 978-0-393-04020-3.

[1]

[2]

[3]