Fronde
Fronde, (Fransızca telaffuz: [fʁɔ̃d])[1] 17. yüzyıl'da, özellikle 1648-1653 yılları arasında, Fransa Krallığı'nda gerçekleşen bir dizi iç karışıklık ve ayaklanmalar bütünüdür. Bu olaylar, Fransa’nın mutlak monarşi yolunda ilerlediği dönemde, özellikle Genç Kral XIV. Louis’in yönetimine geçiş sürecinde ortaya çıkmıştır. Fronde, hem soyluların hem de parlamento ve halkın merkezi otoriteye karşı direnişini yansıtan karmaşık siyasi ve sosyal hareketler dizisi olarak değerlendirilir.[2]
Fronde, Otuz Yıl Savaşları’nın sonlarına doğru, Fransa’nın ekonomik ve sosyal yapısında yaşanan krizler ile mali sıkıntıların artması sonucunda patlak vermiştir. Kral XIII. Louis’in ölümünden sonra, annesi Anne d’Aviz’in naipliği altında yönetilen küçük yaşta XIV. Louis’in saltanatının ilk yıllarında, mali reformlar ve ağır vergiler halk ve soylular arasında hoşnutsuzluk yaratmıştır. Bu ortamda, özellikle Parlement de Paris (Parlamento) ve yüksek soylular, kraliyet yetkilerinin sınırlandırılması amacıyla ayaklanmalar başlatmıştır.[2]
Fronde, iki ana döneme ayrılır:
- Parlamento Fronde’u (1648-1649): Parlement de Paris’in mali reformlara ve kraliyet otoritesine karşı çıkmasıyla başlamıştır. Parlamento, yargı yetkisini savunmuş ve mali yükümlülüklerin azaltılmasını talep etmiştir. Bu dönemde başkent Paris’te şiddetli çatışmalar yaşanmış, kraliyet güçleri ile ayaklananlar arasında mücadeleler olmuştur.[3]
- Büyük Fronde (1650-1653): Bu dönemde, soyluların ve prenslerin önderliğinde daha geniş çaplı bir isyan başlamıştır. Özellikle Condé Prensi’nin liderliğinde kraliyet karşıtı güçler birleşmiş, ancak iç çekişmeler ve güç mücadeleleri nedeniyle hareket zayıflamıştır. Sonunda, Kral XIV. Louis’in naibi Mazarin’in stratejik hamleleriyle ayaklanmalar bastırılmıştır.[3]
Fronde, Fransa tarihinde merkezi monarşinin güçlenmesi sürecinde önemli bir dönüm noktasıdır. Ayaklanmaların bastırılmasıyla, kralın mutlak yetkileri pekişmiş ve aristokrasinin siyasi gücü azaltılmıştır. Bu gelişmeler, XIV. Louis’in "Güneş Kral" olarak anılan mutlakiyetçi yönetiminin temelini oluşturmuştur. Ayrıca, Fronde deneyimi, XIV. Louis’in genç yaşta yaşadığı bu kaotik ortamın onun otoriter ve merkeziyetçi yönetim anlayışını şekillendirdiği kabul edilir.[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
- ^ The Oxford-Hachette French Dictionary, 4th ed., 2007.
- ^ a b c Collins, James B. (Temmuz 1997). "State Building in Early-Modern Europe: the Case of France". Modern Asian Studies (İngilizce). 31 (3): 603-633. doi:10.1017/S0026749X0001708X. ISSN 1469-8099.
- ^ a b Doyle, William (1990). The Oxford history of the French Revolution. Internet Archive. Oxford ; New York : Oxford University Press. ISBN 978-0-19-285221-2.
Genel
İngilizce
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bonney, Richard J. "The French Civil War, 1649–53." European History Quarterly (1978) 8#1 pp: 71–100.
- Bonney, Richard J. Society and Government in France under Richelieu and Mazarin, 1624–1661 1988. With 309 original documents table of contents
- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Fronde, The". Encyclopædia Britannica. 11 (11. bas.). Cambridge University Press. ss. 247–249.
- Knecht, Robert Jean. The French civil wars, 1562–1598 (Longman, 2000)
- Ranum, Orest A. The Fronde: A French Revolution, 1648–1652 (WW Norton, 1993)
- Treasure, Geoffrey. "The Fronde, Part II: The Battle for France", History Today (1978) 28#7 pp 436–445, popular summary; online
- Amigo Vázquez, Lourdes (2019). "Un nuevo escenario de la guerra con Francia. La intervención española en la Fronda (1648–1653)". Studia historica. Historia moderna (İspanyolca). 41 (1). España. ss. 153–188. doi:10.14201/shhmo2019411153188. hdl:10366/142076.
Fransızca
[değiştir | kaynağı değiştir]- Amable Guillaume Prosper Brugière, baron de Barante, Le Parlement de Paris et vie de M. Molé (Paris, 1859)
- Memoirs of Cardinal de Retz
- Lettres du Cardinal Mazarin (Paris, 1878–1906)
- Louis Madelin, La Fronde (Paris: Flammarion, 1931)
