Frontotemporal demans
| Frontotemporal demans | |
|---|---|
| Diğer adlar | Wilhemsen-Lynch hastalığı,[1] frontotemporal nörobilişsel bozukluk[2] |
 | |
| Frontotemporal demansı olan 65 yaşındaki bir kadının Beyin MRG'si. Kortikal ve frontal loblardaki beyaz madde atrofisi tüm görüntülerde açıkça görülüyor. | |
| Olağan başlangıcı | 50 ve 60'lı yaşlar[3] |
| Uzmanlık | Psikiyatri, nöroloji |
| Belirtiler | Kişilik değişiklikleri, duygu eksikliği, tekrarlayan davranışlar, kelime dağarcığı kaybı, dili anlama becerisinde azalma[4][5] |
| Tipler | Davranışsal varyant (bvFTD), semantik varyant (svPPA), nonfluent varyant (nfvPPA)[6][7] |
| Nedenleri | Bilinmiyor [8] |
| Risk faktörü | Aile öyküsü, kafa travması, tiroid hastalığı[5][6] |
| Tanı | Semptomlar ve MRI temelinde[3] |
| Ayırıcı tanı | Alzheimer, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans, alkolizm[5] |
| Tedavi | Destekleyici bakım[3] |
| Prognoz | Yaşam beklentisi 7,5 yıl[5] |
| Sıklık | 10.000'de 2 (45-65 yaş arası)[3] |
Frontotemporal demans (FTD), frontal ve temporal lobları içeren çeşitli demans tiplerini kapsar.[4][6] Birincil semptomlar genellikle davranış veya konuşmayı içerir.[6] Bunlara kişilik değişiklikleri, duygu eksikliği, tekrarlayan davranışlar, kelime dağarcığının kaybı ve dili anlama yeteneğinin azalması dahil olabilir.[4][5] Rahatsızlık genellikle yavaş yavaş başlar ve birkaç yıl içinde kötüleşir.[3] Bellek ve motor fonksiyonları genellikle nispeten korunmuş olarak kalır.[4]
Rahatsızlığa neden olan durum tam olarak bilinmemektedir.[8] Risk faktörleri arasında aile geçmişi, baş yaralanması ve tiroid hastalığı yer alır.[5][6] Altta yatan mekanizma nöronların, özellikle de iğ nöronlarının kaybını içerir.[5][9] Davranışsal varyant (bvFTD) ve iki tip birincil ilerleyici afazi - semantik varyant (svPPA) ve akıcı olmayan varyant (nfvPPA) olarak üç ana alt tipi vardır.[6][7] İlgili bozukluklar arasında ilerleyici supranükleer felç, kortikobazal sendrom ve amiyotrofik lateral sklerozlu FTD (FTD-ALS) yer almaktadır.[3]
Rahtsızlığın bilinen bir tedavisi yoktur.[8] Yönetim sosyal destek, davranış terapisi ve konuşma terapisi gerektirebilir.[5] Semptomları iyileştirmeye yönelik diğer çabalar arasında SSRI'lar, antipsikotikler ve galantamin yer alır.[8] Rahatsızlık ile ilgili olarak bir dizi tedavi üzerinde çalışılmaktadır.[5] Tanıdan sonra ortalama yaşam süresi 7,5 yıldır.[5]
FTD, her yıl 40'lı yaşlardaki her 100.000 kişiden 2'sinde, 50'li yaşlardaki her 100.000 kişiden 3'ünde ve 60'lı yaşlardaki her 100.000 kişiden 9'unda görülmektedir.[5] 65 yaşından önce, sıklık bakımından Alzheimer hastalığından (AD) sonra ikinci sıradadır.[3] En çok etkilenenler 40 ila 60 yaş aralığındaki kişilerdir.[3] Erkekler ve kadınlar eşit sıklıkta etkilenir.[3] İlk olarak 1892 yılında Arnold Pick tarafından tanımlanmış ve başlangıçta Pick hastalığı olarak adlandırılmış, daha sonraları bvFTD olarak adlandırılmıştır.[8][10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Frontotemporal dementia". GARD. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2024.
- ^ Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5. 5th. Arlington, VA: American Psychiatric Association. 2013. ss. 614-618. ISBN 9780890425541.
- ^ a b c d e f g h i Finger, EC (April 2016). "Frontotemporal Dementias". Continuum (Minneapolis, Minn.). 22 (2 Dementia): 464-89. doi:10.1212/CON.0000000000000300. PMID 27042904.
- ^ a b c d "ICD-11 - Mortality and Morbidity Statistics". icd.who.int. 1 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k Khan, I; De Jesus, O (January 2021). "Frontotemporal Lobe Dementia". StatPearls. PMID 32644712.
- ^ a b c d e f Sivasathiaseelan, H; Marshall, CR; Agustus, JL; ve diğerleri. (April 2019). "Frontotemporal Dementia: A Clinical Review". Seminars in Neurology. 39 (2): 251-263. doi:10.1055/s-0039-1683379. PMID 30925617. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi30 Aralık 2020.
- ^ a b "What is frontotemporal dementia". Dementia UK. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.
- ^ a b c d e "Frontotemporal dementia: a review for primary care physicians". Am Fam Physician. 82 (11): 1372-7. December 2010. PMID 21121521. 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Ağustos 2014.
- ^ "Brain Cells for Socializing". Smithsonian. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.
- ^ "What are the Different Types of Frontotemporal Disorders?". National Institute on Aging (İngilizce). 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020.