Fuat Uzkınay

Fuat Uzkınay
Fuat Uzkınay
Doğum	Ali Fuat Bey; 1888; Üsküdar, Kostantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	29 Mart 1956 (68 yaşında); İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Karacaahmet Mezarlığı
Milliyet	Osmanlı Türkü
Vatandaşlık	Osmanlı İmparatorluğu; Türkiye
Eğitim	İstanbul Sultanisi; Darülfünun
Meslek	Film yönetmeni, yapımcı, görüntü yönetmeni
Etkin yıllar	1914-1956
Önemli eser(ler)	Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı

Fuat Uzkınay, tam adı ile Ali Fuat Uzkınay (1888, Üsküdar - 29 Mart 1956, İstanbul), Türk yönetmen ve yapımcı. Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışını filme alarak Türk sinema tarihinde film çeken ilk kişi oldu.

Hayatı

Ali Fuat Bey 1888 yılında Üsküdar'da doğdu.^[1] İlk ve ortaöğrenimini İstanbul'da tamamladı. İstanbul Sultanisi'ni bitirdikten sonra İstanbul Dâr-ül Fünûn'un fizik-kimya bölümüne girdi. Türkiye'de sinemaya olan ilginin artmasıyla birlikte Uzkınay'ın da dikkatini çeken sinema sanatı, onun dahiliye müdürlüğü yaptığı okulda öğrencilere sinemayı tanıtan ve öğreten dersler vermesini sağladı. Şehzadebaşı'nda Millî Sinema adı verilen ve daha sonra "Ali Efendi Sineması" adını alan ilk Türk sinemasının 19 Mart 1914 tarihinde açılmasında Uzkınay'ın büyük emeği geçmiştir. Türkiye'de sinemayı halka ilk tanıtan Sigmund Weinberg'den sinema oynatıcısının kullanılmasını öğrendi.

Askerliğini yaparken 14 Kasım 1914 Cumartesi günü Ayastefanos'taki Rus Abidesi'nin yıkılışını 150 metrelik filme çekerek, Türk sinemasında ilk kez film çeken kişi oldu. Bir yıl sonra (1915) Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın emriyle Merkez Ordu Sinema Dairesi (MOSD) kurulunca, kurumun başına Sigmund Weinberg getirilirken, yardımcısı Fuat Uzkınay oldu. Uzkınay, 1916'da MOSD'un başına getirildi. Almanya'da filmcilik konusunda eğitim gördü. İlk konulu film olan Himmet Ağa'nın İzdivacını büyük zorluklarla bitirebildi. Ordudan 1954'te emekli olan Fuat Uzkınay, 1956'da öldü.

Ankara'da bulunan Türk Silahlı Kuvvetleri Foto Film Merkezi Komutanlığı'nın bir stüdyosuna hizmetlerinden dolayı Uzkınay'ın adı verildi.^[2] Ali Fuat Uzkınay 29 Mart 1956 tarihinde 68 yaşında İstanbul'da öldü. Cenazesi Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.

Filmografi

Yönetmen

İzmir Zaferi / İstiklal - 1942
Himmet Ağa'nın İzdivacı - 1918
Leblebici Horhor Ağa - 1916
Meclis-i Mebusan-ı Osmani'nin 1330 senesi devre-i içtimaiyyesi resm-i küşadı - 1914^[3]
Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı - 1914

Yapımcı

Görüntü yönetmeni

Boğaziçi Esrarı / Nur Baba - 1922
Bican Efendi Mektep Hocası - 1921
Bican Efendi'nin Rüyası - 1921
Binnaz - 1919
Mürebbiye - 1919
Tombul Aşığın Dört Sevgilisi - 1919
Himmet Ağa'nın İzdivacı - 1918
Bican Efendi Vekilharç - 1917
Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı - 1914

Eser

Zafer Yollarında - 1923

Kaynakça

^ Kutlar, Onat. "Türk Sinemasının Altmışıncı Yılı ve İlk Türk Filmini Çeviren Fuat Uzkınay". Türk Sineması Araştırmaları. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016.
^ Nijat Özön (Mart 1970). "İlk Türk Sinemacısı: Fuat Uzkınay". Türk Sinematek Derneği.
^ Odabaşı, İ. Arda (Kış 2018). "Ayastefanos Filminin Yapımcısı ve Gösterim Programı (Ayastefanos Filmi Hakkında Yeni Bilgiler II)". Müteferrika, 54. İstanbul: Müteferrika Yayınları. ss. 135-144. ISSN 1300-6479.

Dış bağlantılar

Fuat Uzkınay hakkında arşiv (Mustafa Çetin)
IMDb'de Fuat Uzkinay 24 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sinema Türk'te Fuat Uzkinay 6 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Kutlar, Onat. "Türk Sinemasının Altmışıncı Yılı ve İlk Türk Filmini Çeviren Fuat Uzkınay". Türk Sineması Araştırmaları. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016.

[2] Nijat Özön (Mart 1970). "İlk Türk Sinemacısı: Fuat Uzkınay". Türk Sinematek Derneği.

[3] Odabaşı, İ. Arda (Kış 2018). "Ayastefanos Filminin Yapımcısı ve Gösterim Programı (Ayastefanos Filmi Hakkında Yeni Bilgiler II)". Müteferrika, 54. İstanbul: Müteferrika Yayınları. ss. 135-144. ISSN 1300-6479.

[1]

[2]

[3]