Göktürk hukuku
Göktürk Kağanlığı idaresindeki hukuki yapıya Göktürk hukuku denir.[1][2]
Yargı ve Hukuki Cezalandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Göktürk Devleti'nde yüksek devlet mahkemesine "yargu" denirdi. Adliye (könilik) müessesesi mevcuttur.[2]
Mahkemelerin (Yarguların) vazifeleri töreyi ve örfi hukuku uygulamaktı. Göktürk devlet adamı Tonyukuk, mahkeme başkanlığı (yarganlık) görevini yapmıştır. Hükümdarlar da mahkeme başkanlığı (yarganlık) yaparlardı.[2][3]
Göktürk ülkesinde cari cezai hükümler şunlar idi:
- Zina yapan evlilerin cezası, idam.
- Adam öldürme, idam.
- Soygun yapan, bağlı at çalan, idam.
- Genç kızları aldatanlar ağır bir şekilde mal ile tazminat ödemek zorunda bırakıldıktan sonra, o kızla mutlaka evlenmesi gerekirdi.
- Adam yaralayanlar, yaranın derecesine göre mal-mülk ödemek suretiyle suçlarını tazmin ederlerdi.
- At ve koyun çalanlar on katından fazlasını ödemeye mahkum edilirdi.
- Diğer hafif suçlar 10 günü geçmemek üzere cezalandırılırdı.
- Vatana ihanet edenler, ordudan kaçanlar ölüme mahkum edilirdi. Ceza işlemleri herkese hiçbir fark gözetmeksizin aynen uygulanırdı.[2]
Özel Hukuk
[değiştir | kaynağı değiştir]Göktürk Devleti'nde kulluk ve kölelik sistemi bulunmamaktadır.[2]
Göktürk hukuk sistemine göre insanların hepsi hürdür.[2]
Kadınların da toplumda önemli yerleri vardır.[2]
Devlet yönetiminde kadınlar da (hatunlar da) söz sahibidir.[2]
Ölen babaların, amcaların, erkek kardeşlerin eşleriyle evlenme (leviratüs) sistemi vardır.[4]
Dışarıdan evlenme (egzogami) sistemi vardır.[4]
Göktürk vatandaşlarının vergileri at ve koyun idi.[5]
Altın uçlu oklar balmumuna sürülür ve mühür (tamga) şeklinde kullanılırdı.[5]
Özel mülkiyet sistemi mevcuttur. Göktürk Devleti'nde herkes bir parça toprağa sahiptir.[6]
Kız çocuklarına önem verilir, kızın miras hakkı çeyiz olarak koca evine giderdi.[6]
Selamlama ise Göktürk yazıtlarında baş eğme ve diz çökme şeklinde yapılır.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Göktürk Devlet Hukuku (Göktürk Yasaları) | Göktürk Devlet Yönetimi". Ensar KILIÇ. Simit Çay Edebiyat (Akademik). 2017-12-08. 8 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2025-11-04.
- ^ a b c d e f g h Ahmet Taşağıl (10 Nisan 2023). Eski Türk Tarihi Türklerin Kökeni, Yönetimleri ve Çin ile İlişkileri. Kronik Kitap Yayınları. ss. 56-57.
- ^ Gerard Clauson (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish (İngilizce). Oxford University Press. s. 963.
- ^ a b Chou Shu 50, s. 908 vd.
- ^ a b Chou Shu 50, s. 909-910; Suei Shu 84, s. 1864-1 865
- ^ a b Suei Shu 85, s. 1 867 vd
- ^ Kafesoğlu, s. 280