Gösterge
Gösterge; kendisinden başka bir şey işaret eden, temsilî olan ve yorumlanabilen her türlü cisim, durum veya olay.[1][2]
Boyutları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ferdinand de Saussure'ye göre göstergeler, birbiriyle karşılıklı ilişki içerisinde olan görüngü (gösteren, ifade) ve imge (gösterilen, içerik) olmak üzere iki boyutludur.[3][4] Özetle harfler (okunan, yazılan) ve sesler (duyulan, söylenen) görüngü boyutuyken; imâ edilen ve zihinde canlanan ise imge boyutudur.
Görüngü
[değiştir | kaynağı değiştir]Görüngü, göstergenin işaret eden olgusudur.[4] Dilsel olarak bütün kelimeler birer görüngüdür ve iletişimde bir imgeyi aktarmak için kullanılan görüngü, içeriği (anlamı) taşıyan unsurdur.[5] Eş anlamlı kelimelerden ayrı olarak birbirinden farklı görüngüler aynı içeriği taşıyabilirler.[6] Örneğin ifade olarak "Ankara" ile "Türkiye'nin başkenti" görüngüleri, aynı içeriğe sahiplerdir; ancak vurguları farklıdır.[6]
İmge
[değiştir | kaynağı değiştir]İmge; göstergeye ait olan anlam, diğer bir deyişle gösterilendir.[7] Göstergenin içeriği ve değeri de bu boyuttadır.[8] Tıpkı görüngülerde olduğu gibi, birden fazla imge de tek bir görüngüye ait olabilir. Bu durumda görüngü çokanlamlıdır.[9] İmgeler zaman içerisinde anlam değişiklikleri geçirebilirler.
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Charles Sanders Peirce'ye göre göstergeler, her birinde gösteren ve gösterilen arasında farklı bir ilişkinin bulunduğu üç gruba ayrılır.
Belirti
[değiştir | kaynağı değiştir]Belirti (Lat.: Index), gösteren ve gösterilen boyutlar arasında fiziksel bir ilişkinin var olması durumunda göstergenin dahil olduğu gruptur.[10][11]
Benzeşke
[değiştir | kaynağı değiştir]Benzeşke veya diğer adıyla ikonlarda (Yun.: Eikṓn), göstergenin iki boyutu arasında benzerlik ilişkisi vardır.[12][13][14] Bir kişi veya nesnenin tasviridir.[15] Charles Morris, bir nesnenin niteliklerini ortaya koyan göstergeleri "ikonik gösterge" olarak tanımlar.[13] Bu tanıma göre fotoğraf ve çizimler, ikon grubuna girerler.
Ayrıca dilsel göstergeler özellikle görüngü boyutundan dolayı sembol olsalar da,[16] doğadaki seslerin taklit edilmesi ile meydana gelen yansımalar, görüngü ve imgelem boyutları arasındaki benzerlik ilişkisi nedeniyle ikon grubuna girer.[17][18][19][20]
Sembol
[değiştir | kaynağı değiştir]Sembol (Yun.: Sỳmbolon) veya simge, gösteren ve gösterilen boyutlarında nedensellik veya benzerlik ilişkisi olmamakla birlikte, keyfî ve uzlaşımsaldır.[12][21] Algılanabilenin dışında ve gerisinde anlama sahiptir.[22]
-
Duman, yanma olayı ile bulunan fiziksel ilişkisi nedeniyle belirti kategorisindeki bir göstergedir. -
Trafik işaretleri, içerik anlamlarıyla sahip oldukları benzerlik dolayısıyla benzeşke kategorisindedirler. -
Ellerinde kılıç ve terazi tutan bir kadın figürü olarak Justitia görüngüsü, adaletin sembolüdür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Atıflar
- ^ Busch; Stenschke; S. 18
- ^ Best; S. 580
- ^ Saussure; S. 14, 77, 78, 79, 136
- ^ a b Busch; Stenschke; S. 21, 22
- ^ Saussure; S. 78
- ^ a b Eco; S. 70
- ^ Busch; Stenschke; S. 22
- ^ Saussure; S. 136
- ^ Busch; Stenschke; S. 192
- ^ Busch; Stenschke; S. 19, 20
- ^ Trabant; S. 22
- ^ a b Busch; Stenschke; S. 19
- ^ a b Eco; S. 200
- ^ Kocsány; S. 42
- ^ Best; S. 225
- ^ Saussure; S. 80
- ^ Best; S. 258
- ^ Busch; Stenschke; S. 23
- ^ Erckenbrecht; S. 149
- ^ Saussure; S. 81
- ^ Ernst; S. 75
- ^ Best; S. 510
- Genel
- Best, Otto F. (1984). Handbuch literarischer Fachbegriffe (Almanca). Frankfurt am Main: Fischer Handbücher.
- Busch, Albert (2008). Germanistische Linguistik (Almanca). Tübingen: Gunter Narr.
- Eco, Umberto (1972). Einführung in die Semiotik. Autorisierte deutsche Ausgabe von Jürgen Trabant (Almanca). München: Wilhelm Fink.
- Erckenbrecht, Ulrich (1975). Politische Sprache (Almanca). Wetzlar: Andreas Achenbach.
- Ernst, Peter (2002). Pragmalinguistik. Grundlagen, Anwendungen, Probleme (Almanca). Berlin: Walter de Gruyter.
- Kocsány, Piroska (2010). Grundkurs Linguistik. Ein Arbeitsbuch für Anfänger (Almanca). Paderborn: Fink.
- Saussure, Ferdinand de (2001). Grundfragen der allgemeinen Sprachwissenschaft (Almanca). Berlin: Walter de Gruyter.
- Schmidt, Wilhelm (2007). Geschichte der deutschen Sprache. Ein Lehrbuch für das germanistische Studium (Almanca). Stuttgart: S. Hirzel.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
