Gürcistan Bağımsızlık Komitesi
Gürcistan Bağımsızlık Komitesi (Gürcüce: საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი; okunuşu: "sakartvelos damouk'ideblobis komit'et'i"), Parti Komitesi (Gürcüce: პარიტეტული კომიტეტი; okunuşu: "Paritetuli komiteti"), 1920'lerin başlarında Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin topraklarında faaliyet göstermiş yeraltı anti-Sovyet örgütüdür. Gürcü halkı arasında daha çok "Damkom" (damoukideblobis komiteti, bağımsızlık komitesi) kısaltmasıyla tanınmıştır. Komite, 1924 yılının Ağustos ayında Gürcistan'da gerçekleşen Ağustos ayaklanmasının hazırlanmasında ve gerçekleştirilmesinde liderlik etmiştir ve daha çok bu ayaklanma ile tanınmıştır.
Komite, 1922 yılının Mayıs ayında Sosyal Demokrat Partisi ve eski muhalif partilerden olan Milli Demokratik Partisi ve Federalist Partisi ile yapılan müzakereler sonucunda kurulmuştur. Her bir parti Damkom'da birer temsilci ile temsil edilmiş ve örgütün liderliğini Sosyal Demokrat Partisinden bir kişi üstlenmiştir. Gürcistan Bağımsızlık Komitesi'nin ilk lideri Gogita Paghava olmuştur. Liderlik ettiği kısa sürede, örgütün faaliyeti SSCB'nin gizli polis teşkilatı Çeka tarafından belirlenmiş ve Gogita Paghava tutuklanmıştır.
Başkanlık görevi kısa bir süreliğine Nikoloz Karsivadze'ye geçtikten sonra, 1923 yılının 17 Mart tarihinde göreve Kote Andronikaşvili getirilmiştir. Damkom'un sekreterlik görevini ise örgütün var olduğu süre boyunca Milli Demokrat Partisi'nden Yason Javakhishvili yürütmüştür. Damkom üyeleri arasında imzalanan anlaşma, Bolşevik rejiminin genel bir ayaklanma yoluyla devrilmesini, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin yeniden kurulmasını ve bir koalisyon hükûmetinin oluşturulmasını öngörmüştür. Komite, sürgündeki Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sürgün hükûmeti ve bu hükûmetin Türkiye'nin İstanbul kentinde yer alan ve Konstantinopol Bürosu adıyla tanınan resmi ofisi ile yakın iş birliği ilişkileri kurmuştur.
Komitenin askeri bürosuna emekli general Kote Abkhazi başkanlık etmiş ve ona halkın isyana hazırlanması görevi verilmiştir. Sürgündeki Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti hükûmetinin kadrosunda temsil edilen eski Menşevik hükûmetinin birkaç üyesi, aralarında eski tarım bakanı Noe Khomeriki ve eski Halk Muhafızları komutanı Valiko Jugheli de olmak üzere, gizlice sürgünden dönerek Ağustos ayaklanmasının hazırlık sürecine yakından katılmışlardır. Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin gizli polisi Çeka'nın yeni atanan baş yardımcısı Lavrenti Beria, Gürcistan Bağımsızlık Komitesi'nin dağıtılmasıyla ilgili belirleyici operasyonları yürütmüştür.
Lavrenti Beria ve Çeka'nın çalışanları, Gürcü muhaliflerin arasına sızarak, örgütün hedefleri ve amaçları hakkında detaylı bilgiler elde etmiştir ve bu işte onlara Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin muhalif siyasi partilerinden biri olan Milli-Demokrat Partisi'nin genç üyesi Kote Misabishvili yakından yardım etmiştir. Kote Misabishvili'nin 1923 yılının Şubat ayında Çeka gizli polisine aktardığı bilgiler sayesinde, neredeyse Gürcistan Bağımsızlık Komitesi'nin tüm gizli faaliyetleri gizli polis tarafından ortaya çıkarılmıştır.
Gürcistan Bağımsızlık Komitesi'nin askeri bürosunun 15 üyesi ve aralarında komitenin önde gelen isimlerinden Kote Abkhazi, Aleksandr Andronikashvili, Varden Tsulukidze, Albay Georgi Khimshiashvili, Elizbar Gulashvili ve Rostom Muskhelishvili gibi kişiler, 1923 yılının 20 Mayıs tarihinde idam edilmiştir. Komite aktivistlerinin idam edilmesinden bir yıl sonra, 1924 yılının 29 Ağustos tarihinde Ağustos isyanına başlanmıştır. Plana göre Gürcistan'ın çeşitli bölgelerinde aynı anda isyan hareketi başlatılmalı ve devlet kurumlarının binalarına saldırılar düzenlenmeliydi. İsyancılar arasındaki iletişim bağlantısının zayıf olması ve tüm ülke nüfusunun isyanlara destek vermemesi sonucu istenilen sonuç elde edilememiştir. Çiatura şehrinde isyanın bir gün önce, 28 Ağustos tarihinde başlaması, bu faktörleri bir kez daha kanıtlar niteliktedir.
İsyan hareketi üç hafta boyunca Gürcistan'ın çeşitli bölgeleri ve şehirlerinde devam etmiş, daha sonra ise Kızıl Ordu ve Çeka birliklerinin ortak faaliyeti sonucunda Gürcistan Sovet Sosyalist Cumhuriyeti'nin tüm bölgelerindeki isyan hareketi bastırılmıştır. İsyanın bastırılması, birkaç bin insanın öldürüldüğü geniş çaplı baskılarla eşlik edilmiştir. 4 Eylül tarihinde gizli polis teşkilatı Çeka, Mtskheta şehri yakınlarında bulunan Şio-Mgvime manastır kompleksinde kurulmuş gizli Damkom bürosunu keşfetmiş ve burada saklanan Gürcistan Bağımsızlık Komitesi'nin başkanı, prens Kote Andronikashvili ve diğer liderleri tutuklamıştır.
Aynı gün Lavrenti Beria, Tiflis şehrinde tutuklanmış örgüt liderleri ile bir araya gelmiş ve komitenin ülkenin çeşitli bölgelerinde silahlı direniş göstermeye devam eden savaşçılarına silahları bırakmalarını emreden bir bildiri yayınlamalarını teklif etmiştir. Yakalanmamış komite üyeleri, toplu idamların durdurulması karşılığında silahları bırakmaya hazır olduklarını beyan etmişlerdir. Lavrenti Beria isyancılarla ilk anlaşmaya varmış ve verilen teklifi kabul etmiştir. Taraflar arasında çatışmaların durdurulması konusunda anlaşmaya varılmış olmasına rağmen, kısa bir süre sonra yakalanan muhalefet ve komite liderleri öldürülmüştür. 1924 yılının Eylül ayının ortalarına kadar Damkom'un silahlı birliklerinin çoğu yok edilmiş ve isyan başarısız olmuştur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ვალერი ბენიძე (Valeri Benidze) (1991), 1924 წლის აჯანყება საქართველოში (1924 Uprising in Georgia). Tbilisi: სამშობლო ("Samshoblo") (Gürcüce)
- Jones, Stephen (Ekim 1988). "The establishment of Soviet power in Transcaucasia: The case of Georgia 1921–1928". Soviet Studies (İngilizce). 40 (4): 616-639. doi:10.1080/09668138808411783. ISSN 0038-5859.
- Amy W. Knight (1993), Beria: Stalin's First Lieutenant, Princeton University Press, Princeton, New Jersey, ISBN 0-691-01093-5.
- David Marshall Lang (1962). A Modern History of Georgia, London: Weidenfeld and Nicolson.
- Markus Wehner. "Le soulèvement géorgien de 1924 et la réaction des bolcheviks". Communisme. n° 42/43/44. 1995: 155–170.