Gadaa
Gadaa[1] (Oromoo dilinde "Geçit" anlamına gelen "Geda" olarak telaffuz edilir), Etiyopya ve Kuzey Kenya'daki Oromolar tarafından kullanılan yerli yönetim sistemidir.[1] Güney Etiyopya'daki Konso, Burji ve Gedeo halkı tarafından da uygulanmaktadır. Sistem toplumun siyasi, ekonomik, sosyal ve dini faaliyetlerini düzenlemektedir.[2][3][4]
Gadaa yönetimi altında, Oromolar her sekiz yılda bir, Salgan ya’ii Borana (dokuz Borana meclisi) olarak bilinen dokuz lideri oybirliğiyle seçer.[5][6] Gadaa sistemiyle seçilen bir lider yalnızca 8 yıl iktidarda kalır ve bu 8 yılın sonunda seçim yapılır.[7][8][9] Ne zaman bir Abbaa Gadaa görevini yerine getirirken ölürse bokkuu (güç sembolü) karısına geçer ve o bokkuu'yu korur ve yasaları düzenler.[10]
Gadaa sistemi, 2016'da UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras olarak listelenmiştir.[11] Gadaa, Oromia'nın Meda Welabu ilçesindeki Oromo halkının bir mirasıdır.[12][13] Oromo halkı, sistemi ortak mirasları ve kültürel kimliklerinin önemli bir parçası olarak görmektedir.[14] Oromo halkının yüzyıllardır demokratik bir şekilde kendi kendini yönettiği sistemdir.[15][16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Gada system, an indigenous socio-political system of the Oromo". unesco.org. 4 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Gada system, an indigenous socio-political system of the Oromo". unesco.org. 4 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Intro to the Gadaa System[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Oromo Indigenous Philosophy (Gadaa System): The Case of 74th Gujii Oromo Gadaa Power Transition (PDF)
- ^ Galla, Candace (2012). "Sustaining generations of Indigenous voices: Reclaiming language and integrating multimedia technology". {World Indigenous Nations Higher Education Consortium Journal: 46-48.
- ^ Tesema Ta'a (2006). The Political Economy of an African Society in Transformation: the Case of Macca Oromo (Ethiopia). Otto Harrassowitz Verlag. ss. 26-27. ISBN 978-3-447-05419-5.
- ^ John Ralph Willis (2005). Slaves and Slavery in Africa: Volume Two: The Servile Estate. Routledge. ss. 122–127, 129–134, 137. ISBN 978-1-135-78017-3.
- ^ John Ralph Willis (2005). Slaves and Slavery in Africa: Volume Two: The Servile Estate. Routledge. ss. 128-134. ISBN 978-1-135-78016-6.
- ^ Ira M. Lapidus (2014). A History of Islamic Societies. Cambridge University Press. s. 483. ISBN 978-1-139-99150-6.
- ^ "The Gadaa System and Some of Its Institutions among the Booranaa: A Historical Perspective". ajol.info. ss. 91-92. 28 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Gada system, an indigenous democratic socio-political system of the Oromo". unesco.org. 4 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "A heroic send-off for Aliyi Cirri, a pioneer Oromo freedom fighter whose courage and bravery inspired generations". www.opride.com. 17 Kasım 2017. 22 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Historical Background". mwu.edu.et. 1 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "The Gada sysytem; full Dimocratical politics of Oromo;71stBorana BalliHand overing Day Febrawary 2009/20017:The Gada of Kura Jarso" (PDF). oromiatourism.gov.et. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2019.
- ^ "Gada System inscribed in UNESCO as Intangible World Heritage". ethiopianembassy.be. 2 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Briefing: What is Oromo's Gada system?". hornaffairs.com. December 2016. 17 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.